អយុត្តិធម៌ក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ជាផលវិបាកនៃអសីលធម៌ច្រើនជាងអសមត្ថភាព
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៥:០៤
ជាថ្មីម្តងទៀត លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ចេញប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំងទៅនឹងមន្ត្រីតុលាការមួយចំនួនដែលលោក ចោទថាបានសម្រេចសេចក្តីមិនត្រឹមត្រូវ។ ប្រតិកម្មទៅនឹងមន្ត្រីតុលាការក៏ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ធ្វើឡើងជាច្រើនលើកមកហើយ។ ជាទូទៅមានរឿងរាវច្រើនណាស់ដែលកើតឡើងដោយការកាត់សេចក្តីរបស់តុលាការ។ បែបនេះបង្កើតឲ្យមាន «អយុត្តិធម៌នៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌» ដែលជាគ្រោះថ្នាក់ធំធេងសម្រាប់សង្គម។ តើនេះមកពីអសមត្ថភាព ឬអសីលធម៌របស់មន្ត្រី?
ការបង្កើតឲ្យមានអំពើអយុត្តិធម៌នៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ហាក់បានក្លាយទៅជារឿងសាមញ្ញមួយទៅហើយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ អ្នកក្រីក្រដែលគ្មានប្រាក់ និងគ្មានខ្នងបង្អែករមែងតែងខ្លាចរអាតុលាការយ៉ាងខ្លាំង ពីព្រោះតែពួកគេច្រើនតែចាញ់ក្តីគូទំនាស់ ដែលជាអ្នកមានប្រាក់ ឬមានអំណាច។ ជាផលវិបាកមនុស្សជាច្រើនទទួលរកការឈឺចាប់។ ការឈឺចាប់ផ្តុំគ្នាប្រៀបបាននឹងគ្រាប់បែកកំណត់ម៉ោងដែលពេលណាមួយវានឹងផ្ទុះឡើងជាមិនខាន។
ជាការពិតណាស់ ប្រសិនបើយើងពិនិត្យមើលឫសគល់នៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា ប្រទេសនេះមានមរតកយុត្តិធម៌យ៉ាងក្រាស់ក្រែល ដែលជាជំនួយស្មារតីដល់ចៅក្រមនិងអ្នកអនុវត្តច្បាប់ទាំងឡាយ។ មានរឿងព្រេងខ្មែររាប់សិប ដែលដូនតាខ្មែរ បានបង្ហាញពីរបៀបកាត់ក្តីដ៏យុត្តិធម៌បំផុតសម្រាប់គូវិវាទ។ ជាទូទៅ ព្រះមហាក្សត្រ ឬសុភាទន្សាយគឺជាតួអង្គតំណាងឲ្យអ្នកកាត់ក្តីប្រកបដោយយុត្តិធម៌។
លោកបណ្ឌិត ហ៊ែល ចំរើន បានស្រាវជ្រាវនិងចងក្រងរឿងព្រេងទាំងនោះយ៉ាងពិស្តារនៅក្នុងសៀវភៅ«មរតកយុត្តិធម៌ខ្មែរ» របស់លោកសម្រាប់ជាជំនួយស្មារតីដល់អ្នកច្បាប់ និងចៅក្រមអ្នកកាត់ក្តីទាំងឡាយ។ នេះមានន័យថា ដូនតាខ្មែរបានស្គាល់យ៉ាងច្បាស់តាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ អំពីមូលដ្ឋាននៃការស្វែងរកយុត្តិធម៌។ មិនគួរអីកូនចៅខ្មែរជំនាន់នេះដែលមានការរៀនសូត្រទូលំទូលាយអំពីច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ បែរជាទុកឲ្យប្រព័ន្ធតុលាការរួតរឹតដោយអំពើអយុត្តិធម៌ និងបង្កឲ្យមានអ្នករងគ្រោះយ៉ាងច្រើនពីការកាត់ក្តីរបស់ខ្លួនបែបនេះទៅវិញ?
តាមគោលការណ៍យុត្តិធម៌ ចៅក្រមដែលជាអ្នកកាត់ក្តីត្រូវតែជាអ្នកដែលមានបញ្ញាវៀងវៃនិងត្រូវចៀសវាងអគតិធម៌ ៤យ៉ាងគឺឆន្ទាគតិ (សេចក្តីលម្អៀងព្រោះស្រឡាញ់ ឬព្រោះលាភសក្ការៈ) ទោសាគតិ (សេចក្តីលម្អៀងព្រោះស្អប់) ភយាគតិ ( សេចក្តីលម្អៀងព្រោះខ្លាចអំណាច) និងមោហោគតិ ( សេចក្តីលម្អៀងព្រោះអវិជ្ជា)។ អគតិធម៌ទាំង៤យ៉ាង ត្រូវគេចាត់ទុកជាសត្រូវក្នុងដំណើរការស្វែងរកអយុត្តិធម៌។
ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើគេឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពជាក់ស្តែង ក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការខ្មែរបច្ចុប្បន្នវិញ អគតិធម៌ទាំង៤យ៉ាង ហាក់នៅតែមានអត្ថិភាពយ៉ាងខ្លាំងនៅឡើយ។ ការកាត់សេចក្តីក្រោមឥទ្ធិពលនៃការស្រឡាញ់ ស្អប់ លាភសក្ការៈ ឬការខ្លាចអំណាច ត្រូវបានគេមើលឃើញយ៉ាងងាយបំផុត។ ការបំពានទៅលើវិធានយុត្តិធម៌ជាទោសកំហុសធ្ងន់ធ្ងរទាំងផ្នែកអាណាចក្រនិងពុទ្ធចក្រពោលគឺវាបានបង្កការឈឺចាប់ដល់អ្នកដែលទទួលរងគ្រោះ។ តើចៅក្រមទាំងឡាយអាចសម្រាន្តលក់ស្រួលដែរ ឬទេនៅពេលដែលពួកគេធ្វើឲ្យមនុស្សជាច្រើនរងទុក្ខវេទនាដោយការកាត់សេចក្តីរបស់ខ្លួននោះ?
ខាងផ្នែកពុទ្ធចក្រវិញ ការបំភ្លៃសំណុំរឿងពីស ទៅជាខ្មៅ ពីខ្មៅទៅជាស គឺជាអំពើបាបធ្ងន់ធ្ងរ បើទោះជាមិនមែនជាតិនេះក៏ជាតិខាងមុខដែរ។ អ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាប្រាកដជាបានយល់ច្បាស់អំពីទស្សនៈកម្មផល ឬអំពើបុណ្យនិងបាបដែលមិនអាចកាត់កងគ្នាបានឡើយ។ បើដូច្នេះ តើហេតុអ្វីបានជាចៅក្រម និងអ្នកអនុវត្តច្បាប់មួយចំនួននៅតែបណ្តោយខ្លួនឲ្យលង់ក្នុងអគតិធម៌ទាំងនោះទៀត?
មានហេតុផលសត្យានុម័តមួយចំនួនដែលបង្កើតឲ្យមានអយុត្តិធម៌ក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា៖ ទី១ សមត្ថភាពមានកម្រិតរបស់មន្ត្រីតុលាការជាអ្វីដែលគេមិនអាចមើលរំលងបាន។ ទី២ គឺមកពីទម្លាប់ធំជាងច្បាប់នោះ គឺទម្លាប់នៃការខ្លាចអំណាចអ្នកធំ។ ទី៣ គឺការបែងចែកគ្នាមិនដាច់រវាងអំណាចរដ្ឋទាំងបី ជាពិសេសគឺអំណាចនីតិប្រតិបត្តិមានទម្ងន់ខ្លាំងពេកទៅលើនីតិបញ្ញត្តិ និងតុលាការ។ និងទី៤ គឺកង្វះមនសិការវិជ្ជាជីវៈរបស់មន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់មួយចំនួន។ ពួកគេសុខចិត្តលម្អៀងដោយការខ្លាចអំណាចឬដោយលាភសក្ការៈហើយបោះបង់ចោលនូវសីលធម៌និងមនសិការវិជ្ជាជីវៈ។
សរុបមកវិញ សង្គមខ្មែរមានមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃការស្វែងរកយុត្តិធម៌គ្រប់គ្រាន់ ប៉ុន្តែអ្វីដែលនៅខ្វះគឺឆន្ទៈ សីលធម៌ និងមនសិការរបស់មនុស្សតែប៉ុណ្ណោះ។ បើទោះជាសមត្ថភាពរបស់ចៅក្រមមួយចំនួន នៅមានកម្រិត ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើពួកគេឈរលើគោលការណ៍យុត្តិធម៌ជាធំ សំណុំរឿងជាច្រើន នឹងត្រូវបានដោះស្រាយដោយយុត្តិធម៌ជាមិនខាន។ ដូច្នេះ ដើម្បីកែប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា គេមិនអាចមើលរំលងបញ្ហាសីលធម៌ និងឆន្ទៈរបស់អ្នកនយោបាយបានឡើយ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ