លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ៖ ចន្ទល់មួយដ៏មាំនៃអនុភាពរបស់ឥណ្ឌា
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៨:០៩
នៅសប្តាហ៍នេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ បន្តនិយាយបកស្រាយអំពីភូមិសាស្រ្តនយោបាយនៃប្រទេសឥណ្ឌាតទៅទៀត ដោយសូមផ្តើមលើកឡើងពីចន្ទល់សំខាន់ៗនៃអនុភាពរបស់ឥណ្ឌាដែលមានមហិច្ឆតាចង់ក្លាយជាមហាអំណាច។
អនុភាពរបស់ឥណ្ឌាដែលជាមហាអំណាចតំបន់មួយប្រកែកមិនបានពឹងផ្អែកលើចន្ទល់ធំៗមួយចំនួន ក្នុងនោះរួមមានជាអាទិ៍របបនយោបាយដែលជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ឥណ្ឌាជាប្រទេសដ៏កម្រមួយនៅអាស៊ីដែលបានឱបក្រសោបយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្រោយពីបានរើបម្រះចេញរួចពីនឹមនៃអាណានិគមអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ១៩៤៧។
ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៃយក្សអាស៊ីខាងត្បូងមួយនេះបាននិងកំពុងបន្តចាក់គ្រឹះនៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្ងៃ២៦មករាឆ្នាំ១៩៥០។
យោងទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឥណ្ឌាជារដ្ឋសហពន្ធន៍មួយ ម្ល៉ោះហើយបានជាប្រទេសនេះមានឈ្មោះថា សហភាពឥណ្ឌា។ ការជ្រើសរើសយកប្រព័ន្ធសហពន្ធន៍បែបនេះ មិនមែនចៃដន្យឡើយ។ ឥណ្ឌាជាប្រទេសមួយធំ ប៉ុនឧបទ្វីបមួយទាំងមូល ត្រូវការជាចាំបាច់រចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបសហពន្ធន៍។ នេះជាការយល់ឃើញរបស់ក្រុមបិតានៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្ងៃទី២៦កុម្ភៈឆ្នាំ១៩៥០។
នៅក្នុងរដ្ឋសហពន្ធន៍នេះ អំណាចហូរចេញមកពីសភាជាតិនិងពីរដ្ឋាភិបាលកណ្តាលនៅរដ្ឋធានីNew Delhi។ ហើយនៅជុំវិញរដ្ឋអំណាចកណ្តាលនេះ មានបណ្តាសភាមូលដ្ឋានដែលតំណាងបណ្តារដ្ឋនិងដែនដីនានា។
អាជ្ញាធរសហពន្ធន៍ ក្តាប់អំណាចសំខាន់ៗដែលទាក់ទងនឹងអាយុជីវិតជាតិ។ អំណាចទាំងនោះដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា ជាUnion List រួមមានជាអាទិ៍ ការពារជាតិ ការបរទេស ទូរគមនាគមន៍ ការប្រមូលពន្ធ រូបិយវត្ថុ ថាមពលបរមាណូ ។ល។និង។ល។
និយាយរួម Union List ជាបញ្ជីរាយនាមនៃអំណាចផ្តាច់មុខរបស់អាជ្ញាធរសហពន្ធន៍ អំណាចដែលមានចំនួនជាង១០០។
ក៏ដូចនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដទៃនៅលើលោកដែរ នៅឥណ្ឌា
រដ្ឋាភិបាលប្រសូតចេញពីការបោះឆ្នោតសភា។ នាយករដ្ឋមន្រ្តីចេញពីគណបក្សឬក៏ពីសម្ព័ន្ធភាពនៃបណ្តាគណបក្សឈ្នះឆ្នោត ហើយនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាអ្នកដែលត្រូវបង្កើតសមាសភាពរដ្ឋាភិបាលដែលមុននឹងដំណើរការបាន ត្រូវឆ្លងកាត់មុខសភាសិន។
និយាយរួម នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឥណ្ឌា អ្នកដែលក្តាប់អំណាចជាតិជាផ្លូវការគឺសភា និយាយឱ្យចំគឺសភាទាបដែលមានសមាជិកទាំងអស់៥៤៥នាក់ និងដែលគេហៅថា Lok Sabha គឺជារដ្ឋសភាបើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសកម្ពុជា។ មកទល់សព្វថ្ងៃ និងរាប់ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៥២មក ឥណ្ឌាបានរៀបចំបោះឆ្នោតសភាអស់១៥ដងរួចមកហើយ។
នៅទន្ទឹមគ្នានឹងសភាទាប មានសភាខ្ពស់ដែលគេហៅថា Rajya Sabha គឺជាព្រឹទ្ធសភាបើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសកម្ពុជា។ មានសមាជិកតិចជាងសមាជិកសភាទាបជិតពាក់កណ្តាល សភាខ្ពស់របស់ឥណ្ឌាមិនសូវមានអំណាចទេ ប៉ុន្តែប្រធាននៃសភាខ្ពស់ជាមនុស្សសំខាន់ទីពីរនៃប្រទេស បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីដែលតាមពិតមានកិត្តិយសខ្ពង់ខ្ពស់តែគ្មានអំណាច។
អំណាចនិតិប្រតិបត្តិពិតប្រាកដឋិតនៅក្នុងដៃរផ្តាច់មុខរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ក្នុងអំឡុងពេលជិត៧០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ឥណ្ឌាបានស្គាល់នាយករដ្ឋមន្រ្តីចំនួន១៣រូប។ នាយករដ្ឋមន្រ្តីខ្លះ បានកាន់អំណាចច្រើនអាណត្តិ ដូចយ៉ាង លោកJawaharlal Nehru ដែលបានដឹកនាំប្រទេសបួនអាណត្តិពីឆ្នាំ១៩៤៧ដល់ឆ្នាំ១៩៦៤។ ដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ កូនស្រីរបស់លោកNehru គឺលោកស្រីIndira Gandhi ក៏បានធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីចំនួនបួនអាណត្តិដែរ គឺពីឆ្នាំ១៩៦៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៨៤។ ចំណែកលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីបច្ចុប្បន្នManmohan Singh វិញ ក្តាប់អំណាចរដ្ឋចំនួនពីរអាណត្តិមកហើយ ត្រូវធ្វើនាយករដ្ឋមន្ត្រីរហូតដល់ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៤នេះ ដែលជាពេលត្រូវបោះឆ្នោតសភាជាថ្មី។ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាដឹកនាំរដ្ឋមន្រ្តីមួយក្រុមដែលមានចំនួនមិនលើសពី៤០នាក់ទេ។
ឥណ្ឌាឬសហភាពឥណ្ឌាពុះចែកប្រទេសទាំងមូលជារដ្ឋចំនួន២៨និងជាដែនដីចំនួន៧។
រដ្ឋនីមួយៗមានរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងដូចគ្នាសុទ្ធទៅនឹងរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋសហពន្ធន៍។ អ្នកក្តាប់រដ្ឋបាលនៃរដ្ឋនីមួយៗ គឺChief Minister តែងតាំងដោយបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតសភាមូលដ្ឋាន។ អំណាចរបស់រដ្ឋនីមួយៗដែលត្រូវបានចែងដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅក្នុងអ្វីដែលគេហៅថាState Listរួមមានជាអាទិ៍ ការរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់មូលដ្ឋាន ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន ការទទួលខុសត្រូវសុខភាពសាធារណៈ ការចែកចាយទឹក ។ល។និង។ល។
ទន្ទឹមនេះ ក៏មានដែរសមត្ថកិច្ចមួយចំនួនដែលរដ្ឋសហពន្ធន៍និងបណ្តារដ្ឋមូលដ្ឋានត្រូវសហការគ្នា គឺជាអំណាចដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថាជាConcurrent List ដូចជាការប្រឆាំងឧក្រិដ្ឋកម្មជាដើម។
យ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងរដ្ឋនីមួយៗ មានតំណាងរបស់រដ្ឋសហពន្ធន៍ មានតំណាងរបស់អំណាចកណ្តាល នោះគឺអភិបាលដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយប្រធានាធិបតី។ តួនាទីរបស់អភិបាល គឺត្រួតពិនិត្យមើលដំណើរការប្រព្រឹត្តិទៅនៃរដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន និងក្តោបក្តាប់អំណាចមូលដ្ឋានជាបណ្តោះអាសន្ននៅក្នុងស្ថានភាពណាដែលសន្តិសុខជាតិ ត្រូវបានចោទឡើង។ ចំណុចសំខាន់មួយទៀត នៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋសហពន្ធន៍និងរដ្ឋមូលដ្ឋាន គឺអំណាចរបស់ប្រធានាធិបតីក្នុងការរំលាយសភាមូលដ្ឋាន បើសិនជាមានការស្នើសុំពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលសហពន្ធន៍។
បើសម្លឹងមើលក្រោយពិនិត្យឡើងវិញប្រវត្តិសាស្រ្តឥណ្ឌានារយៈពេល៦០ប្លាយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គេនឹងយល់ភ្លាមថា តាំងពីទទួលបានឯករាជ្យពីអង់គ្លេសមកវិញនៅឆ្នាំ១៩៤៧ ឥណ្ឌាជាប្រទេសមួយដែលស្គាល់ស្ថិរភាពនយោបាយល្អជាងគេ បើប្រៀបទៅនឹងបណ្តាប្រទេសជិតខាង។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង ប៉ាគីស្ថានបានជួបប្រទះនឹងរដ្ឋប្រហារនិងបានឋិតនៅក្រោមអំណាចយោធាជាច្រើនលើក ពីឆ្នាំ១៩៥៨ដល់ឆ្នាំ១៩៧១ ពីឆ្នាំ១៩៧៧ដល់ឆ្នាំ១៩៨៨ និងពីឆ្នាំ១៩៩៩ដល់ឆ្នាំ២០០៨។ ទន្ទឹមនេះឥណ្ឌាវិញ ជាទីដែលអំណាចយោធាស្តាប់បង្គាប់អំណាចស៊ីវិល បាននិងកំពុងបន្តស្គាល់ភាពឋិតថេរល្អ។ ទាំងនេះ គឺជាលទ្ធផលបានមកពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៃប្រទេស ជាហេតុជំរុញឱ្យគេប្រសិទ្ធនាមឥណ្ឌាដែលមានប្រជាជនជាង១២០០លាននាក់ថា ជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យធំជាងគេបង្អស់នៅលើលោក។
យ៉ាងណាមិញ ចូរកុំភ្លេចដែរថា ឥណ្ឌាប្រជាធិបតេយ្យក៏បានហែលឆ្លងកាត់ប្រកបដោយជោគជ័យ សង្គ្រាមជាច្រើនលើកជាមួយប្រទេសជិតខាង បីលើកជាមួយប៉ាគីស្ថាននិងមួយលើកជាមួយចិន។
ជាការពិតណាស់ដែលថា លទ្ធិប្រជាធិតេយ្យឥណ្ឌាក៏បានប៊ិះតែធ្លាក់ទៅក្នុងអន្លង់នៃអំណាចផ្តាច់ការម្តងដែរ គឺពីចន្លោះថ្ងៃ២៥មិថុនាឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ថ្ងៃ២១មិនាឆ្នាំ១៩៧៧។ កាលណោះ លោកស្រីនាយករដ្ឋមន្ត្រី Indira Gandhi ដែលត្រូវបានមតិសាធារណៈទិតៀនខ្លាំង បានបញ្ជាឱ្យវាយបង្ក្រាបបាតុកម្ម និងចាប់ពួកគណបក្សប្រឆាំងដាក់គុក។
ក្នុងគ្រាបច្ចុប្បន្ន លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឥណ្ឌាមិនគ្រាន់តែជារបបនយោបាយមួយរឹងមាំប៉ុណ្ណោះទេ តែវាបានក្លាយជាចន្ទល់ដ៏សំខាន់មួយនៃអនុភាពរបស់មហាអំណាចអាស៊ីខាងត្បូងមួយនេះទៅទៀត៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ