នៅក្នុងនាទីប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោករបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមលើកឡើង អំពីដំណើរវិវឌ្ឍនៃភូមិសាស្រ្តនយោបាយនៅទូទាំងពិភពលោក នៅក្រោយពេលដែលសង្រ្គាមត្រជាក់ត្រូវបិទបញ្ចប់ នៅឆ្នាំ១៩៩១។
សង្រ្គាមត្រជាក់គឺជាការប្រឈមមុខដាក់គ្នាខាងផ្នែកយោធា រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀត ដោយមិនឈានទៅដល់ការផ្ទុះសង្រ្គាមនឹងគ្នា។ ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះបីជាសង្រ្គាមដោយផ្ទាល់មិនកើតមានឡើងក៏ពិតមិន តែមហាអំណាចទាំងពីរតែងតែធ្វើសង្រ្គាមនឹងគ្នាដោយប្រយោល ហើយបង្កើតឲ្យមានជាសង្រ្គាមស៊ីវិល នៅតាមបណ្តាប្រទេសតូចៗជាច្រើននៅទូទាំងពិភពលោក។ ការបញ្ចប់សង្រ្គាមត្រជាក់ នៅឆ្នាំ១៩៩១ គឺជាកត្តាដ៏ចម្បងមួយ ដែលជំរុញឲ្យមានដំណោះស្រាយនយោបាយបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិលអស់ទាំងនេះ ក្នុងនោះ ក៏មានសង្រ្គាមស៊ីវិលដ៏រ៉ាំរ៉ៃ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមួយផងដែរ។
ដំណើរការចរចាសន្តិភាពក្នុងសង្រ្គាមស៊ីវិលកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមធ្វើឡើង តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ១៩៨៧ ក៏ប៉ុន្តែ ការចរចានេះត្រូវជួបនឹងបញ្ហាស្មុគស្មាញច្រើន ដោយសារតែភាគីជម្លោះសុទ្ធតែមានមហាអំណាចបរទេសនៅពីខាងក្រោយ គឺចិន និងអាមេរិក គាំទ្រពួកខ្មែរក្រហម ចំណែកឯរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាវិញ មានវៀតណាម និងសហភាពសូវៀតនៅពីក្រោយ ជាពិសេស គឺវៀតណាម ដែលបញ្ជូនជំនាញការ ព្រមទាំងកងទ័ពយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ឲ្យមកឈរជើងនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។
នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៨០ សូវៀតក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកហ្គ័របាឆូវបានកាត់បន្ថយអន្តរាគមន៍ និងជំនួយទៅបរទេស នៅក្នុងនោះ ជំនួយទៅវៀតណាមក៏ត្រូវបានកាត់បន្ថយយ៉ាងច្រើនផងដែរ។ ការដកថយរបស់សហភាពសូវៀត បានជំរុញឲ្យវៀតណាមដកកងទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា នៅឆ្នាំ១៩៨៩។ នៅក្នុងពេលជាមួយគ្នា ចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បាននាំគ្នាដកការគាំទ្រពីខ្មែរក្រហម។ ចាប់ពីពេលនោះហើយ ដែលដំណើរការចរចាសន្តិភាពនៅកម្ពុជាចាប់មានសន្ទុះទៅមុខ រហូតឈានទៅដល់ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព នៅទីក្រុងប៉ារីស នៅថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១។
ការបញ្ចប់នៃសង្រ្គាមត្រជាក់មិនមែនសុទ្ធតែផ្តល់ផលវិជ្ជាមាន ក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិល ឬសង្រ្គាមក្នុងតំបន់នោះទេ។ នៅកន្លែងខ្លះ សង្រ្គាមដែលកើតចេញពីសង្រ្គាមត្រជាក់នៅតែបន្តកើតមាន ទោះបីជាសង្រ្គាមត្រជាក់ត្រូវបញ្ចប់ ដូចជា សង្រ្គាម រវាងកូរ៉េខាងត្បូង និងកូរ៉េខាងជើង ជាដើម ដែលនៅបន្តរហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ន។ ចំណែកនៅអឺរ៉ុបខាងកើតវិញ សង្រ្គាមដែលពីមុនមិនធ្លាប់កើតបែរជាកើតឡើង គឺសង្រ្គាមយូហ្គោស្លាវី ពីឆ្នាំ១៩៩១ រហូតដល់ឆ្នាំ២០០១។ សង្រ្គាមដែលកើតចេញពីការបាក់បែកនៃរដ្ឋសហព័ន្ធយូហ្គោស្លាវី ដែលបច្ចុប្បន្នក្លាយទៅជាប្រទេសឯករាជ្យដាច់ពីគ្នា គឺរួមមាន ក្រូអាស៊ី ស៊ែរប៊ី ម៉ុងតេណេហ្រ្គោ ស្លូវេនី បូស្ន៊ី ម៉ាសេដ្វាន និងចុងក្រោយ គឺ កូសូវ៉ូ ដែលប្រកាសឯករាជ្យចេញពីស៊ែរប៊ី កាលពីឆ្នាំ២០០៨ ក៏ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ននៅមិនទាន់ត្រូវបានទទួលឲ្យចូលជាសមាជិកអ.ស.បនៅឡើយ ដោយសារតែមានប្រទេសសមាជិកអ.ស.ប.រហូតដល់ទៅជិតពាក់កណ្តាល ក្នុងនោះក៏រួមមានប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ មិនទទួលស្គាល់ឯករាជ្យរបស់កូសូវ៉ូ។
នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមត្រជាក់ នយោបាយអន្តរជាតិត្រូវបានគេរៀបចំឡើងនៅជុំវិញមហាអំណាចពីរ ដែលមានកម្លាំងប្រហាក់ប្រហែលគ្នា គឺសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀត។ នៅក្រោយសង្រ្គាមត្រជាក់ សហភាពសូវៀតត្រូវដួលរលំ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានក្លាយទៅជាមហាអំណាចផុតលេខគ្មានគូប្រៀប ដោយបានគ្រប់គ្រងពិភពលោកទាំងមូល ទាំងខាងវិស័យយោធា សេដ្ឋកិច្ច ការទូត និងខាងផ្នែកវប្បធម៌ ហើយវប្បធម៌របស់អាមេរិកត្រូវរីកសាយភាយទៅស្ទើរតែគ្រប់ទីកន្លែងនៅទូទាំងពិភពលោក គឺដោយសារតែការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យាខាងទូរគមនាគមន៍ ព្រមទាំងចរន្តដ៏សំខាន់មួយ ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថា “សកលភាវូបនីយកម្ម”។
នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមត្រជាក់ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងប្លុកសេរី និងប្លុកកុម្មុយនិស្ត បានជំរុញឲ្យភាគីម្ខាងៗនាំគ្នាខិតខំចំណាយលុយយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ក្នុងការអភិវឌ្ឍបច្ចេកវិទ្យារៀងៗខ្លួន ដើម្បីយកមកប្រកួតប្រជែងគ្នា ជាពិសេស ខាងផ្នែកយោធា និងក្នុងវិស័យអវកាស។ នៅពេលដែលសង្រ្គាមត្រជាក់ត្រូវបញ្ចប់ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងមហាអំណាចទាំងពីរក៏លែងមានដូចមុន បច្ចេកវិទ្យាអស់ទាំងនេះត្រូវបានគេបង្វែរមកប្រើប្រាស់នៅក្នុងវិស័យស៊ីវិល ហើយពិភពលោកក៏បានស្គាល់នូវដំណើរវិវឌ្ឍន៍ដ៏សំខាន់មួយ ដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តជាច្រើនដាក់ឈ្មោះថាជា “បដិវត្តន៍បច្ចេកវិទ្យា” ឬ “បដិវត្តន៍ឌីជីថល”។
ដំណើរវិវឌ្ឍន៍ខាងបច្ចេកវិទ្យា ដែលនាំមកនូវការផ្លាស់ប្តូរដ៏ធំជាងគេ នៃពិភពលោកក្រោយសម័យសង្រ្គាមត្រជាក់ គឺការរីកចម្រើននៃប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ ទូរស័ព្ទដៃ និង ជាពិសេសបំផុត គឺបណ្តាញអ៊ីនធ័រនែត។
អ៊ីនធ័រនែតគឺជាបច្ចេកវិទ្យាដែលមានដើមកំណើតចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិក នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមត្រជាក់ ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ បច្ចេកវិទ្យានេះត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់តែក្នុងវិស័យយោធាតែប៉ុណ្ណោះ ហើយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានធ្វើការរឹតបន្តឹងយ៉ាងខ្លាំងបំផុតនូវការចែកចាយបច្ចេកវិទ្យានេះ ក្នុងគោលដៅចៀសវាងកុំឲ្យវាត្រូវធ្លាក់ទៅក្នុងដៃសត្រូវ។
ក៏ប៉ុន្តែ ចាប់ពីក្រោយពេលដែលការប្រឈមមុខដាក់គ្នាជាមួយនឹងសហភាពសូវៀតត្រូវបិទបញ្ចប់ អាមេរិកក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យយកបច្ចេកវិទ្យាអ៊ីនធ័រនែត ទៅប្រើប្រាស់នៅក្នុងវិស័យស៊ីវិល។ ចាប់ពីពេលនោះហើយ ដែលបណ្តាញអ៊ីនធ័រនែតបានស្គាល់នូវការរីកចម្រើនយ៉ាងលឿន ហើយក្លាយទៅជាមធ្យោបាយទំនាក់ទំនងប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពមិនធ្លាប់មានក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត។
តាមរយៈការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យាកុំព្យូទ័រ ទូរស័ព្ទដៃ និងបណ្តាញអ៊ីនធ័រនែតនេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យការទាក់ទងគ្នាពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ ពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត មានភាពងាយស្រួល និងលឿនជាងមុន។ ចម្ងាយលែងជាបញ្ហា ព្រំដែនលែងជាឧបសគ្គ ហើយទាំងអស់នេះ គឺជាកត្តាជំរុញឲ្យមានការកើនឡើងយ៉ាងលឿននូវការដោះដូរទាំងខាងពាណិជ្ជកម្ម ខាងវប្បធម៌ ការចែកចាយចំណេះដឹង និងលំហូរនៃព័ត៌មាន។
ដំណើរវវិឌ្ឍន៍អស់ទាំងនេះបានធ្វើឲ្យរីកដុះដាលឡើងនូវទស្សនទានដ៏សំខាន់មួយទៀត ដែលគេអាចរាប់ថាជាលក្ខណៈពិសេសមួយដែរ នៃពិភពលោកក្រោយសង្រ្គាមត្រជាក់ គឺការចេះគិតគូរខ្វល់ខ្វាយអំពីបញ្ហារួម ក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃមនុស្សជាតិទាំងមូល ដោយមិនកម្រិតត្រឹមព្រំដែននៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ជាពិសេស គឺការការពារបរិស្ថាន និងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការឡើងកម្តៅនៃភពផែនដី ដែលនៅតែជាប្រធានរឿងពេញនិយមយ៉ាងខ្លាំងរហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ន៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ