តើជំងឺអុតស្វាដែលកំពុងផ្ទុះរាតដាល ខុសពីជំងឺអុតស្វាដើមនៅអាហ្វ្រិក យ៉ាងណា ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៧:០១
បន្ទាប់ពីបានធ្វើការរាលដាល ចម្លងលើមនុស្សជិត ២៨០០០នាក់ (គិតត្រឹមថ្ងៃទី ១០សីហា២០២២) ក្នុងជិត៨០ប្រទេស យ៉ាងលឿនមក ករណីមនុស្សស្លាប់ដោយជំងឺអុតស្វា មានប្រកាសនៅស្ទើរលើគ្រប់ទ្វីប ៖ ពីរនាក់នៅអេស្ប៉ាញ ម្នាក់នៅប្រេស៊ីល ម្នាក់នៅឥណ្ឌា ... នៅពេលស្ថានភាពបែបនេះ គេចាំបាច់ត្រូវស្គាល់ជំងឺឱ្យបានច្បាស់លាស់ ទើបអាចប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងវាបាន។ តើអុតស្វាដែលកំពុងរីករាលដាលបច្ចុប្បន្ននេះមានរោគសញ្ញា ប្លែក យ៉ាងណា? តើជំងឺអុតស្វានេះធ្វើការចម្លងយ៉ាងដូចម្តេច ?បីខែក្រោយការចាប់ផ្តើមផ្ទុះរាលដាល គេចាប់ផ្តើមដឹងកាន់តែច្បាស់អំពីរោគសញ្ញា អំពីប្រភេទនិងរបៀបចម្លងពីមនុស្សទៅមនុស្ស។
បន្ទាប់ពីមានករណីស្លាប់នៅអេស្ប៉ាញ ប្រេស៊ីល ឥណ្ឌា ... អ្នកទទួលខុសត្រូវអង្គការសុខភាពពិភពលោកប្រចាំតំបន់អឺរ៉ុប បានព្រមានថានឹងមានចំនួនមនុស្សស្លាប់ដោយអុតស្វា កើនឡើងជាច្រើនករណីទៀត នៅក្រៅតំបន់អាហ្វ្រិក។ សន្ទុះរីករាលដាលនៃជំងឺនេះ បានក្លាយជាការគំរាមកំហែងសុខាភិបាលយ៉ាងចម្បងមួយ ដែលអង្គការសុខភាពពិភពលោក ទើបទាញសញ្ញាអាសន្នកំរិតខ្ពស់បំផុត តាំងពីថ្ងៃ២៣កក្កដា២០២២។
ជំងឺអុតស្វា Monkeypox បង្កឡើងដោយវីរុស orthopoxvirus simien ដែលស្ថិតក្នុងចង្កោមគ្រួសារវីរុស Poxviridés។ ជាប្រភេទវីរុសកម្រ ដែលអាចចម្លងពីសត្វមកមនុស្ស។ គេបានស្គាល់ជំងឺអុតស្វា តាំងពីជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ព្រោះវាមានកំណើតនិងមានកើតច្រើននៅក្នុងបណ្តាប្រទេសនៅអាហ្វ្រិក។
ជំពូកអ្នកជំងឺ
ក៏ប៉ុន្តែជំងឺអុតស្វាកំពុងរាលដាលបច្ចុប្បន្ន មានលក្ខណៈពិសេសរបស់វាផ្ទាល់ ហើយខុសប្លែកពីជំងឺអុតស្វាដើម ឬអុតស្វានៅអាហ្វ្រិកច្រើន ៖ ដំបូងគេ គឺ ប្រភេទអ្នកជំងឺ។
អ្នកជំងឺភាគច្រើនជាមនុស្សប្រុស ធំពេញវ័យ មានទំនាក់ទំនងទំនោរផ្លូវភេទជាអ្នកស្រលាញ់បុរសដូចគ្នា ដែលខុសស្រលះពីជំពូកអ្នកជំងឺនៅអាហ្វ្រិកដែលភាគច្រើនជាកុមារ។
ការសិក្សាចុងក្រោយបីចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រសុខភាពបី ដែលជាបង្គោលរបស់ពិភពអ្នកវេជ្ជសាស្ត្រ គឺ British Medical Journal (BMJ) -Lancet និង New England Journal of Medecine (NEJM) អ្នកស្រាវជ្រាវបានរកឃើញ និងសន្មត់គំរូគ្លីនិកនៃជំងឺ អុតស្វា បច្ចុប្បន្ន បើទោះបីនេះជាការសន្និដ្ឋានដ៏លឿនឆាប់ និងជាការសិក្សាដែលផ្អែកលើចំនួនអ្នកជំងឺតែប៉ុន្មានរយករណីក៏ដោយ។ ការសិក្សានេះ បានបញ្ជាក់ថា ជំងឺអុតស្វាបច្ចុប្បន្នពិតជាកើតច្រើនលើតែមនុស្សប្រុសដែលរួមរក្សជាមួយបុរសដូចគ្នា។ នៅរាល់គ្រប់ការសិក្សា សុទ្ធតែបង្ហាញថាអ្នកជំងឺ ស្ទើរទាំងអស់ ជាបុរសស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា។ ករណីស្ត្រីនិងកុមារកើតអុតស្វាបច្ចុប្បន្នក៏មានដែរ តែតិចតួចមែនទែន។ គ្មានអ្វីគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះការសន្និដ្ឋានថ្មីនេះទេ ព្រោះកន្លងមកអាជ្ញាធរសុខាភិបាល ក៏បានសម្គាល់ដូចគ្នា និងធ្លាប់បានចេញសេចក្តីណែនាំ ឱ្យក្រុមអ្នកស្រលាញ់ភេទដូច កាត់បន្ថយដៃគូ ឬទៅចាក់ថ្នាំបង្ការ។
ការចម្លង
ដោយយល់និងដឹងថាជាប្រធានបទដ៏រសើប ខ្លាចនាំឱ្យមានការរើសអើសលើក្រុមបុរសអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា អ្នកស្រាវជ្រាវបានផ្តោតការសិក្សា ទៅលើការប៉ះពាល់ខ្លួនប្រាណគ្នានៅពេលរួមសេពសន្ធវៈ។ ជាការសិក្សានៅតាមមន្ទីរពេទ្យអេស្ប៉ាញជាច្រើន។ ជាលទ្ធផល បើតាមការចុះផ្សាយនៅក្នុងទំព័រទស្សនាវដ្តី Lancet ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានផ្តល់សេចក្តីសន្និដ្ឋានយ៉ាងច្បាស់លាស់ថា ជំងឺអុតស្វាបច្ចុប្បន្ន មានយន្តការចម្លង ខ្ពស់ខ្លាំងតាមរយៈការប៉ះពាល់លើខ្លួនប្រាណ ព្រោះមេរោគមានផ្តុំគ្នាច្រើននៅលើស្បែកដែលមានកន្ទួលអុត ឬដំបៅពងបែក ជាងនៅលើប្រព័ន្ធផ្លូវដង្ហើម។ ដូច្នេះ ការចម្លងតាមផ្លូវអាកាស តាមរយៈការប៉ះពាល់កន្ទូលឬដំបៅអុត ក៏ជាមធ្យោបាយមួយសំខាន់នៃការចម្លងមេរោគអុតស្វាបច្ចុប្បន្ននេះ តែពុំមែនមានន័យថាអុតស្វាមិនចម្លងតាមផ្លូវភេទ ឬតាមទឹកកាមទេ។
អ្នកស្រាវជ្រាវមិនច្រានចោលសម្មតិកម្មនៃការចម្លងមេរោគអុតស្វា តាមទឹកកាមឡើយ ទោះបីជាការសិក្សាពេលនេះ មិនទាន់អាចបញ្ជាក់បានក៏ដោយ។
រោគសញ្ញាជំងឺ
ការសិក្សាទាំងបីចុងក្រោយ អះអាងដូចគ្នាថា ជំងឺ អុតស្វាបច្ចុប្បន្ន មានអាការៈសញ្ញាពិសេសប្លែកពីអុតស្វាដើមនៅអាហ្វ្រិក។
ទស្សនាវដ្តីBritish Medical Journal បានចុះផ្សាយដោយសង្ខេបថា ក្រៅអំពីមានអាការៈក្តៅខ្លួន ជួនអបដោយការឈឺចុកចាប់សាច់ដុំ និង កន្ទួលពងបែកនៅលើខ្លួនប្រាណ រួចឡើងក្រមរ ដែលជាអាការៈពិតៗនៃជំងឺអុតស្វា អ្នកស្រាវជ្រាវសម្គាល់ឃើញអ្នកជំងឺអុតស្វាបច្ចុប្បន្នមានសញ្ញារោគ ខុសគ្នាប្លែក ដែលប្រែប្រួលនិងបណ្តាលមកពីរបៀបចម្លងមេរោគ។ អ្នកជំងឺ អុតស្វាបច្ចុប្បន្ន ច្រើនតែមានអាការៈដូចបានឆ្លងមេរោគនៅពេលរួមរក្ស ដោយអ្នកជំងឺមានកន្ទួលដំបៅ ដែលផ្តុំគ្នាច្រើន នៅរន្ធគូថ នៅលើលិង្គ និងនៅ មាត់។ បន្ទាប់មកអ្នកជំងឺមានសញ្ញារំខានតិចតួចមួយចំនួនទៀត ដូចជា មានរលាកនៅរន្ធលាមក ឬលិង្គហើម។
ប៉ុន្តែអាការៈជំងឺមិនបង្កឱ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរទេ បើទោះបីជាអ្នកជំងឺជិត៤០% មានផលវំខាន បើតាមការសិក្សារបស់Lancet ហើយមួយភាគប្រាំនៃអ្នកជំងឺត្រូវបង្ខំចិត្តចូលសម្រាកព្យាបាលក្នុងមន្ទីរពេទ្យ បើតាម New England Journal of Medecine។
ថ្នាំបង្ការ
គ្មានអ្វីប្រសើរជាងការការពារទេ ! ដូច្នេះថ្នាំបង្ការជាមធ្យោបាយទប់ស្កាត់ជំងឺដ៏ប្រសើរជាងគេ។ អាជ្ញាធរសុខាភិបាលប្រទេសខ្លះ បានណែនាំឱ្យអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នានៅចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងជំងឺអុតជំនាន់ទីបី ក្រោយពីបានជួបប៉ះពាល់ជាមួយអ្នកជំងឺអុតស្វា បានបីបួនថ្ងៃ និងចាក់ជាកិច្ចការពារ ចំនួន ២ដូសដោយឃ្លាតគ្នា២៨ថ្ងៃ ឬតែមួយដូសសម្រាប់អ្នកដែលធ្លាប់បានចាក់ពីក្មេងហើយ។
ប៉ុន្តែបើនិយាយអំពីប្រសិទ្ធភាពនៃថ្នាំបង្ការ អ្នកស្រាវជ្រាវនៅមិនទាន់មានចម្លើយច្បាស់លាស់ទេ។ ការសិក្សាចុះផ្សាយក្នុងទំព័រLancet បានបង្ហាញថា មានអ្នកជំងឺអុតដល់ទៅ១៨% បានចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងនឹងជំងឺអុត ដែលតាមធម្មតាអាចការពារជំងឺអុតស្វានេះបានដែរ។ តែពួកគាត់នៅអាចធ្លាក់ខ្លួនឈឺបាន មិនថាមកពីហេតុអ្វីទេ។ អាចបណ្តាលមកពីពួកគាត់បានចាក់ថ្នាំបង្ការយូរពេកហើយ ហើយដល់រាប់សិបឆ្នាំ ក្រោយមកថ្នាំលែងសូវមានប្រសិទ្ធភាពក៏មិនដឹង។
ចំណុចចុងក្រោយមួយទៀតដែលអ្នកស្រាវជ្រាវនៅរកចម្លើយមិនទាន់ឃើញដែរ គឺជិត៤០%នៃអ្នកកើតអុតស្វា មានផ្ទុកមេរោគហ៊ីវ (ស៊ីដា)។ តើអ្នកជំងឺស៊ីដាមានហានិភ័យឆ្លងអុតស្វាជាងអ្នកជំងឺធម្មតាឬ ?! បើមែន តើជំងឺស៊ីដានិងអុតស្វា មានទំនាក់ទំនងដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោលនឹងគ្នាយ៉ាងណា ? ទាំងនេះសុទ្ធសឹងជាសំណួរដែលពុំទាន់មានចម្លើយនៅឡើយ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ