ចិនបារម្ភ ដ្បិតអាមេរិកបន្តលូកដៃចូលមកក្នុងទ្វីបអាស៊ី
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៧:០៥
ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់សូមបន្តនិយាយពីភូមិសាស្រ្តនយោបាយនៃប្រទេសចិន តទៅទៀត ដោយសូមបន្តលើកឡើងអំពីទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ជាយូរឆ្នាំកន្លងមកហើយ ដែលចិនបារម្ភ ពីព្រោះអាមេរិកពង្រឹងវត្តមានរបស់ខ្លួន នៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
នៅចន្លោះខែមីនានិងខែមេសាឆ្នាំ២០០៣ នាពេលដែលកងទ័ពអាមេរិកកំពុងតែធ្វើសង្គ្រាមនៅអ៊ីរ៉ាក់ ដើម្បីរំលំរបបរបស់Saddam Hussein ពលរដ្ឋនៃប្រទេសអាស៊ីមួយចំនួន ដូចជាប៉ាគីស្ថាន ឥណ្ឌូណេស៊ី និងម៉ាឡេស៊ីជាដើម បាននាំគ្នាធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំង។ ប៉ុន្តែ នេះមិនមែនបានន័យថា រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសអាស៊ីទាំងនោះស្អប់ខ្ពើមអាមេរិក និងរដ្ឋការលោកប៊ូស(Bush) ដូចប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួននោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ក្នុងនាមជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិក ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសអាស៊ីទាំងនោះគាំទ្រ ឬត្រូវបង្ខំចិត្តគាំទ្រអន្តរាគមន៍យោធារបស់អាមេរិកនៅអ៊ីរ៉ាក់។
តាមពិតទៅ ទោះជាចិនពេញចិត្ត ឬមិនពេញចិត្តក្តី ក៏ទំនាក់ទំនងរវាងអាមេរិក និងអាស៊ី និងមហិច្ឆតារបស់អាមេរិកទៅលើទ្វីបអាស៊ី មានជាយូរយារណាស់មកហើយ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង នៅឆ្នាំ១៨៥៣ មេបញ្ជាការនៃកងទ័ពជើងទឹកអាមេរិកPerryបានចូលមកប្រទេសជប៉ុន បង្ខំថ្នាក់ដឹកនាំជប៉ុនឲ្យបើកទីផ្សាររបស់ខ្លួន ដើម្បីទទួលផលិតផលនិងវិនិយោគអាមេរិក។ នៅឆ្នាំ១៨៩៨ ប្រទេសហ្វីលីពីនបានក្លាយជាអាណានិគមរបស់អាមេរិក។ ហើយរហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៤៥ ឆ្នាំដែលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរត្រូវបានបញ្ចប់ អាមេរិករមែងតែប្រឆាំងនឹងមហិច្ឆតារបស់ជប៉ុន នៅអាស៊ី ដូចជានៅក្រោយពេលដែលជប៉ុនបានច្បាំងឈ្នះរុស្ស៊ីក្នុងឆ្នាំ១៩០៥ និងនៅក្រោយពេលដែលជប៉ុនបានបង្កឲ្យមានសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ អាមេរិកដែលបានវាយកំទេចជប៉ុន តាមរយៈការទម្លាក់គ្រាប់បែកបរមាណូនៅHiroshimaនិងNagasaki បែរជាសម្រេចចិត្តជួយកសាង និងជួយការពារប្រទេសអាស៊ីមួយនេះទៅវិញ។ នៅក្នុងស្មារតីនៃថ្នាក់ដឹកនាំអាមេរិកជំនាន់នោះ ជប៉ុនត្រូវតែក្លាយជាចន្ទល់មួយដ៏មាំរបស់អាមេរិកនៅអាស៊ីនិងនៅប៉ាស៊ីហ្វិក។ មូលហេតុធំ គឺមកពីសង្គ្រាមត្រជាក់រវាងអាមេរិក និងសហភាពសូវៀតកំពុងផ្តើមឡើង និងមកពីលទ្ធិកុម្មុយនិស្តកំពុងផ្តើមលាតសន្ធឹងទៅដល់អាស៊ី តាមរយៈការប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន នៅឆ្នាំ១៩៤៩ ដោយម៉ៅ សេទុង។
មួយឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅឆ្នាំ១៩៥០ អាមេរិកបង្កើនឥទ្ធិពល និងវត្តមានរបស់ខ្លួន នៅអាស៊ី ដោយបានដឹកមុខកងកម្លាំងអន្តរជាតិមួយទៅជួយរំដោះកូរ៉េខាងត្បូងឲ្យរួចផុតពីការឈ្លានពានរបស់កូរ៉េខាងជើងកុម្មុយនិស្តដែលគាំទ្រដោយសូវៀត និងចិន។ ម៉្លោះហើយបានជាតាំងពីសម័យសង្គ្រាមកូរ៉េរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ អាមេរិកមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការរក្សាស្ថិរភាព និងសន្តិភាពនៅតំបន់អាស៊ីចុងបូព៌ាជាទីដែលអាមេរិកបានដាក់បញ្ឈរទាហាន៨ ០០០០នាក់ នៅជប៉ុននិងនៅកូរ៉េខាងត្បូង។
ក្រោយមកទៀត ទោះជាចិនពេញចិត្ត ឬមិនពេញចិត្តក្តី ក៏អាមេរិកចូលជ្រៅមកដល់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ តាមរយៈសង្គ្រាមនៅឥណ្ឌូចិន។ ក្រោយបរាជ័យរបស់កងទ័ពអាណានិគមបារាំងនៅDien Bien Phu ឆ្នាំ១៩៥៤ អាមេរិកចេញមុខការពារកុំឲ្យវៀតណាមខាងត្បូងធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់វៀតណាមខាងជើងកុម្មុយនិស្ត។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅចំពោះមុខការគាបសង្កត់របស់មតិអន្តរជាតិ និងភាពសាហាវយង់ឃ្នងនៃសង្គ្រាមដែលបានរីករាលដាលទៅដល់កម្ពុជា និងឡាវ អាមេរិកត្រូវបង្ខំចិត្តដកទ័ពចេញពីឥណ្ឌូចិន ហើយបណ្តោយឲ្យវៀតណាមខាងត្បូង កម្ពុជា និងឡាវក្លាយជាកុម្មុយនិស្តនៅឆ្នាំ១៩៧៥។
ពីពេលនោះមក អាមេរិកបានផ្តើមកាត់បន្ថយទម្ងន់យុទ្ធសាស្ត្រ និងយោធារបស់ខ្លួននៅអាស៊ី។ ជាក់ស្តែង នៅពេលដែលវៀតណាមចូលរំលំរបបខ្មែរក្រហម និងកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា និងនៅពេលដែលសូវៀតចូលឈ្លានពានអាហ្វហ្កានីស្ថាន នៅឆ្នាំ១៩៧៩ អាមេរិកឈរអោបដៃមើល មិនព្រមធ្វើអ្វីទាំងអស់។
ការពិត អាមេរិកបានសម្រេចបញ្ចប់សង្គ្រាមនៅវៀតណាម តាំងពីឆ្នាំ១៩៦៩ម៉្លេះ។ កាលនោះ តាមរយៈសុន្ទរកថាមួយនៅកោះGuam Richard Nixonដែលជាប្រធានាធិបតីអាមេរិកសម័យនោះបានថ្លែងថា លោកនឹងផ្តើមដកទ័ពអាមេរិកចេញពីវៀតណាមបណ្តើរៗ។
ក្រោយមកទៀត អាមេរិកក៏ថែមទាំងសម្រេចកាត់បន្ថយទម្ងន់យុទ្ធសាស្រ្តយោធារបស់ខ្លួន នៅអាស៊ីចុងបូព៌ាទៀតផង។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង នៅឆ្នាំ១៩៧២ អាមេរិកសម្រេចប្រគល់កោះOkinawa ដែលខ្លួនបានកាន់កាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៥មកម៉្លេះ ទៅឲ្យជប៉ុនវិញ។ ហើយនៅឆ្នាំ១៩៨០ Jimmy Carterដែលជាប្រធានាធិបតីអាមេរិកជំនាន់នោះ បានរហូតដល់ទៅនិយាយថា លោកមានបំណងដកកងទ័ពអាមេរិកចេញពីកូរ៉េខាងត្បូងទៀតផង។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ នៅចុងទសវត្សរ៍ទី៨០ អាមេរិកនិងបណ្តាប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តអាស៊ីរបស់ខ្លួនខ្លះបានទាំងទាស់ទែងគ្នាទៅទៀត។ ¨មូលហេតុ គឺមកពីជប៉ុននិងបណ្តាប្រទេសនាគសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីមួយចំនួនក្លាយជាគូប្រជែងពាណិជ្ជកម្មរបស់អាមេរិកផ្ទាល់តែម្តង ជាហេតុធ្វើឲ្យឧុនភាពថវិកាអាមេរិកកាលនោះ កើនឡើងឥតឈប់ឈរ។ គឺនៅពេលនោះហើយ ដែលអាមេរិកផ្តើមនិយាយចោទប្រកាន់កូរ៉េខាងត្បូងដែលជាមិត្តថា មិនគោរពសិទ្ធិមនុស្សផ្តើមប្រើទណ្ឌកម្មពាណិជ្ជកម្មនិងគំនាបតាមផ្លូវទូត ដើម្បីបង្ខំជប៉ុន សិង្ហបុរី ឬកូរ៉េខាងត្បូងឲ្យបើកទីផ្សារធំទូលាយជាងមុន ដើម្បីទទួលផលិតផលអាមេរិក។ លើសពីនេះទៅទៀត អាមេរិកចាប់ផ្តើមបង្ខំជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូងឲ្យជួយធ្វើវិភាគទានថវិកា ក្នុងការចិញ្ចឹម និងផ្គត់ផ្គង់ទាហានអាមេរិកដែលឈរជើងនៅតំបន់អាស៊ីចុងបូព៌ា។
ប៉ុន្តែ នៅទីបំផុត អាមេរិកមិនបានបោះបង់អាស៊ីចោលទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ អាមេរិកបាននិងកំពុងបន្តពង្រឹងវត្តមានរបស់ខ្លួននៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី ជាពិសេស តាំងពីឆ្នាំ២០០១ តរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ ជាហេតុធ្វើឲ្យចិនបារម្ភខ្លាំងឡើងៗ។
ចិនបារម្ភ ពីព្រោះ តាមរយៈសង្គ្រាមអាហ្វហ្កានីស្តង់ កងទ័ពអាមេរិកបានឆ្លៀតចូលមកដល់អាស៊ីកណ្តាល ដែលជាតំបន់ជាប់ជិតបង្កើយនឹងប្រទេសខ្លួន។ ចិនបារម្ភ ពីព្រោះអាមេរិកបានយកសង្គ្រាមប្រឆាំងភេរវកម្មមកធ្វើជាលេសដើម្បីចូលមកកៀកប្រទេសខ្លួន និងផ្តើមធ្វើការឡោមព័ទ្ធប្រទេសខ្លួន តាមរយៈការពង្រឹងទំនាក់ទំនងយោធា និងនយោបាយជាមួយបណ្តាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន នៅអាស៊ីខាងត្បូង អាស៊ីបូព៌ា និង អាស៊ីអាគ្នេយ៍៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ