មូលហេតុនៃទំនាស់ស៊ីសាច់ហុតឈាមគ្នារវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាស្ទីន
នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី២កញ្ញានេះ កិច្ចចរចាផ្ទាល់រវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាលេស្ទីន ផ្តើមឡើងនៅទីក្រុងWashington ក្រោមអធិបតីភាពរបស់សហរដ្ឋអាមរិក និងដោយមានការចូលរួមផងដែរពីសំណាក់ ហ្សកដានី និងអេហ្សីព្ទ។ គោលដៅគឺផ្តល់សន្ទុះថ្មីដល់អភិក្រមសន្តិភាពនៅភូមិភាគដើមបូព៌ារវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាលេស្ទីន អភិក្រមសន្តិភាពដែលបានគាំងនៅមួយកន្លែង តាំងពីឆ្នាំ២០០៨មកម្ល៉េះ។ ឆ្លៀតឱកាសនៃការផ្តើមឡើងវិញ កិច្ចចរចាសន្តិភាពនៅភូមិភាគដើមបូព៌ានេះ វិទ្យុRFIសូមពន្យល់ត្រួសៗ មូលហេតុធំៗនៃទំនាស់ស៊ីសាច់ហុតឈាមគ្នា រវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាលេស្ទីន ជាង៦០ឆ្នាំកន្លងមកហើយ។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖ កែប្រែថ្ងៃទី៖
បទអន្តរាគមន៍របស់ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ
ទំនាស់អ៊ីស្រាអែល-ប៉ាលេស្ទីន ជាទំនាស់ចាស់ជាងគេបង្អស់ នៅក្នុងពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន
ឫសគល់នៃអធិករណ៍រវាងជនជាតិជ្វីហ្វ(Juif) នៅអ៊ីស្រាអែល និងជនជាតិប៉ាលេស្ទីន ចាក់ជ្រៅរហូតទៅដល់បីពាន់ឆ្នាំមុន កាលសម័យដែលជនជាតិអេប្រឺ(Hébreux) ឬជ្វីហ្វ ក្នុងរជ្ជកាលស្តេចដាវីត(David) និងសាឡូម៉ុង(Salomon) បានរស់នៅយ៉ាងសុខដុមរមនាក្នុងដែនដីប៉ាលេស្ទីនបច្ចុប្បន្ន។ ក៏ប៉ុន្តែក្រោយមក ដោយហេតុតែការចូលឈ្លានពានពីសំណាក់ពួកពែរ្ស(Perse) រួចហើយពួករ៉ូម៉ាំង(Romain) រាជាណាចក្រអ៊ីស្រាអែលក៏បានវិនាសអន្តរាយអស់ទៅ។
ពួកជនជាតិជ្វីហ្វវិញ បានបែកបាក់ខ្ចាត់ខ្ចាយ និងបាននិរទេសទៅរស់នៅគ្រប់ច្រកល្ហកក្នុងពិភពលោក ជាពិសេសនៅអឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោះជាបានព្រាត់គ្នា និងបានរស់នៅឆ្ងាយពីមាតុភូមិរាប់សិបរយឆ្នាំក្តី ក៏ពួកជ្វីហ្វរក្សាបានជាប់លាប់ល្អតកូនតចៅ អត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ និងសាសនារបស់ពួកគេ ដោយសារតែច្បាប់សីលធម៌ដែលគេហៅថា តាលមូដ(Talmud)។
នៅសតវត្សរ៍ទី១៩ ទ្វីបអឺរ៉ុបទាំងមូលបានផ្តើមពើបប្រទះនឹងបាតុភាពពីរ។ ទីមួយ គឺការលេចឡើងយ៉ាងផុសផុលនៃចលនាជាតិនិយមជ្រុល និងទីពីរ គឺការស្អប់ខ្ពើមពួកជ្វីហ្វខ្លាំងឡើងៗ។ បាតុភាពប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ទាំងពីរនេះ បានអង្រួនស្មារតីជនជាតិជ្វីហ្វក្នុងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបឲ្យភ័យ ឲ្យភ្ញាក់ខ្លួន និងឲ្យផ្តើមមានមហិច្ឆតានយោបាយនិងទឹកដី។ និយាយបែបផ្សេង ពួកជ្វីហ្វបានផ្តើមមានគំនិតចង់វិលត្រឡប់ទៅរស់នៅក្នុងទឹកដីដូនតារបស់ពួកគេវិញ ចង់វិលត្រឡប់ទៅកាន់ប៉ាលេស្ទីនវិញ។
គឺនៅក្នុងបរិបទនេះហើយ ដែលនៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ជនជាតិជ្វីហ្វម្នាក់ឈ្មោះThéodore Herzl បានបង្កើតចលនាមួយឡើង គឺចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត (Sioniste)។ ស៊ីយ៉ូន(Sion) ជាឈ្មោះនៃទួលមួយនៅទីក្រុងJérusalem ក្នុងដែនដីប៉ាលេស្ទីន។ ចលនាស៊ីយ៉ូនិស្តរបស់Théodore Herzl មានគោលដៅមួយធំ នោះគឺប្រមូលផ្តុំជនជាតិជ្វីហ្វមកពីគ្រប់ទីកន្លែង រួចហើយកេណ្ឌគ្នាទៅបង្កើតប្រទេសមួយនៅលើទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។
នៅឆ្នាំ ១៩១៤ មុនសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយបានផ្ទុះឡើង ដោយសារតែសកម្មភាពរបស់ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត ចំនួនជនជាតិជ្វីហ្វដែលបានចូលទៅតាំងលំនៅឋាន នៅក្នុងដែនដីប៉ាលេស្ទីន បានកើនទៅដល់៨ ៥០០០នាក់។ ក៏ប៉ុន្តែ គេត្រូវរង់ចាំបីឆ្នាំ ចាំដល់ឆ្នាំ១៩១៧ ទើបឃើញប្រទេសទីមួយបង្អស់ក្នុងលោក គឺប្រទេសអង់គ្លេសចេញមុខគាំទ្រជាផ្លូវការ ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្តរបស់Théodore Herzl។
កាលណោះ លោក Balfour រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៃអង់គ្លេស ដែលជាប្រទេសមួយមានឥទ្ធិពលខ្លាំង នៅក្នុងភូមិភាគដើមបូព៌ា បានថ្លែងគាំទ្រឲ្យមានមណ្ឌលជនជាតិជ្វីហ្វមួយ នៅលើទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។ ការថ្លែងបែបនេះរបស់លោក Balfour បាននាំមកនូវផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរមែនទែន សម្រាប់ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ពីព្រោះចាប់ពីពេលនោះមក នៅខាងប្រជាជនអារ៉ាប់ក្នុងភូមិភាគដើមបូព៌ា គឺជាការផ្តើមចងកំហឹងទៅលើចក្រភពអង់គ្លេស និងការផ្តើមតស៊ូខ្ទប់មិនឲ្យពួកជ្វីហ្វ ចូលមកតាំងលំនៅឋាន ក្នុងទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។ នៅខាងជនជាតិជ្វីហ្វវិញ គេបានចាត់ទុកថា ការថ្លែងរបស់លោក Balfour គឺជាការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ មហិច្ឆតានយោបាយរបស់ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត។ ពួកជ្វីហ្វ បានផ្តើមមានជំនឿថា ការបង្កើតប្រទេសអ៊ីស្រាអែលមួយនៅលើដីប៉ាលេស្ទីន លែងជាការស្រមើស្រមៃទៀតហើយ គឺជាសុបិនដែលអាចនឹងក្លាយជាការពិតបាន។
ក្រោយពីចប់សង្គ្រាមលើកទីមួយហើយ សង្គមប្រជាជាតិ(La Société des Nations) ដែលមានតួនាទីស្រដៀងគ្នានឹងអង្គការសហប្រជាជាតិសព្វថ្ងៃ បានប្រគល់សិទ្ធិឲ្យប្រទេសអង់គ្លេសនិងប្រទេសបារាំងចែកគ្នាកាន់កាប់រដ្ឋបាលនៃភូមិភាគដើមបូព៌ា។ ឧទាហរណ៍ អង់គ្លេសជាអ្នកគ្រប់គ្រងប៉ាលេស្ទីន ឯបារាំងវិញជាអ្នកត្រួតត្រាលីបង់និងស៊ីរី។
គឺនៅក្នុងបរិបទបែបនេះហើយ ដែលពីឆ្នាំ១៩២០ ដល់ឆ្នាំ១៩៣៩ ចំនួនជនជាតិជ្វីហ្វនៅ ប៉ាលេស្ទីន បានកើនពី ១០០០០០នាក់ទៅ ៤៧០០០០នាក់។ សូមជំរាបថា កាលសម័យនោះប្រជាជនអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីន មានគ្នាមិនដល់ ៦០០០០០នាក់ល្អផង។ អ៊ីចឹងហើយបានជា នៅឆ្នាំ១៩៣៩ នៅពេលដែលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរហៀបនឹងផ្ទុះឡើង តួអង្គសំខាន់ៗនៃអធិករណ៍រវាងជនជាតិជ្វីហ្វនិងជនជាតិអារ៉ាប់ បានលេចឡើងច្បាស់ក្រឡែតហើយជាស្រេច។ រួមមាន បណ្តាប្រទេសមហាអំណាចដែលមកពីក្រៅ ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត ដែលបានបង្កើតទីភ្នាក់ងារជ្វីហ្វមួយរួចស្រេចនៅប៉ាលេស្ទីន ពួកអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីន និងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ជិតខាងប៉ាលេស្ទីន។ តួអង្គទាំងអស់នេះ មានគោលដៅខុសៗគ្នា។ មហាអំណាចមកពីក្រៅ ចង់រក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅក្នុងភូមិភាគមួយដែលសម្បូណ៌ទៅដោយសម្បត្តិធម្មជាតិ។ ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត ចង់បង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលមួយ នៅប៉ាលេស្ទីន។ ចំណែក ពួកអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីន និងនៅបណ្តាប្រទេសជិតខាងប៉ាលេស្ទីន វិញចង់ខ្ទប់កុំឲ្យប្រជាជាតិអ៊ីស្រាអែលកើតឡើងបាននៅក្នុងតំបន់។
ក្រោយមកទៀត បរិបទក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ បានធ្វើឲ្យការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលមានលក្ខណៈកាន់តែចាំបាច់ និងកាន់តែចៀសមិនរួចចំពោះជនជាតិជ្វីហ្វ។ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ជ្វីហ្វ អនុវត្តដោយរបបណាហ្ស៊ី(Nazie) អាល្លឺម៉ង់របស់ Hitler បានជម្រុញពួកជ្វីហ្វច្រើនឡើងៗនៅអឺរ៉ុបនិងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ឲ្យសម្រេចចិត្តចូលទៅរស់នៅលើទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។ នៅប៉ាលេស្ទីន ពួកគេត្រូវបានទទួលដោយទីភ្នាក់ងារជ្វីហ្វ ដែលកាលណោះ ដឹកនាំដោយលោក David Ben Gourion។
អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ជ្វីហ្វក៏បានអង្រួនស្មារតីរបស់បណ្តាប្រទេសមហាអំណាចឲ្យជួយឈឺឆ្អាលបុព្វហេតុរបស់ពួកជ្វីហ្វកាន់តែខ្លាំងឡើង ជួនពេលជាមួយគ្នានោះ ពួកជ្វីហ្វ និងពួកអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីនទាស់ទែងគ្នា ប្រយុទ្ធគ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើងដែរ។ អ៊ីចឹងហើយ បានជានៅទីបំផុត នៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ១៩៤៧ អង្គការសហប្រជាជាតិបានសម្រេចពុះដែនដីប៉ាលេស្ទីនជាពីរ៖ មួយកំណាត់ឲ្យទៅពួកជ្វីហ្វ និងមួយកំណាត់ទៀតឲ្យទៅពួកអារ៉ាប់។ ប៉ុន្មានខែក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី ១៤ឧសភាឆ្នាំ១៩៤៨ លោក David Ben Gourion ដែលជាប្រធានទីភ្នាក់ងារជ្វីហ្វនៅប៉ាលេស្ទីន និងជាតំណាងនៃចលនាស៊ីយ៉ូនិស្ត បានប្រកាសការចាប់បដិសន្ធិឡើងនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល។
ភូមិភាគដើមបូព៌ាស្គាល់អស្ថិភាពមកដល់សព្វថ្ងៃ ដោយហេតុតែការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល
នៅថ្ងៃទី១៥ឧសភាឆ្នាំ១៩៤៨ ពោលគឺមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ក្រោយការចាប់បដិសន្ធិឡើងនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល ប្រទេសអេហ្សីប(Egypte) ស៊ីរី(Syrie) ត្រង់ហ្ស័រដានី(Transjordanie) អៀរ៉ាក់ (Irak) និងលីបង់(Liban) បានប្រកាសសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែល និងបានវាយលុក ទៅលើរដ្ឋថ្មីថ្មោងមួយនេះ។ គោលដៅរបស់បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ទាំងនេះ គឺកំទេចអ៊ីស្រាអែល និងលុបបំបាត់ប្រទេសនេះ ចេញពីផែនទីនៃភូមិភាគដើមបូព៌ា។ ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគេបានច្បាំងចាញ់អ៊ីស្រាអែល ហើយសង្គ្រាមបានរលត់បាត់ទៅវិញ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៤៩។ តាំងពីពេលនោះមក បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់ បានខិតខំបង្កើតនិងពង្រឹងទ័ព ដេករង់ចាំថ្ងៃសងសឹកអ៊ីស្រាអែលវិញ។
បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ ត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៤ មុននឹងហ៊ានចេញមុខរករឿងអ៊ីស្រាអែលសាជាថ្មី។ កាលណោះ ប្រទេសអេហ្ស៊ីព្ទ ក្រោមការដឹកនាំរបស់វរសេនីយឯកណាហ្ស៊ែរ(Nasser) បានប្រឹងប្រែងចងសម្ព័ន្ធភាពយោធាជាមួយបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ជិតខាង។ គោលដៅ គឺឡោមព័ទ្ធនិងច្របាច់កអ៊ីស្រាអែល។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅទីបំផុត គឺអ៊ីស្រាអែល ទេតើ ដែលបានធ្វើការវាយប្រហារមុន។ កាលណោះ គឺនៅខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៦៧ កងទ័ពអ៊ីស្រាអែលបានវាយកំទេចកងកម្លាំងរបស់អេហ្ស៊ីព្ទ ស៊ីរី និងហ្សកដានី ដោយបានប្រើពេលតែប្រាំមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ សង្គ្រាមដ៏លឿនរហ័សដូចផ្លេកបន្ទោរនេះ ត្រូវបានគេហៅថា សង្គ្រាមប្រាំមួយថ្ងៃ។ បរាជ័យជាលើកទីពីរនេះ បានធ្វើឲ្យបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់កាន់តែអាម៉ាស់មុខ និងកាន់តែចង់សងសឹកអ៊ីស្រាអែលខ្លាំងឡើងៗ។
នៅឆ្នាំ១៩៧០ ជាថ្មីម្តងទៀត ប្រទេសអេហ្ស៊ីព្ទ ដែលកាលណោះឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកសាដាត់ (Sadate) បានផ្តើមពង្រឹងទ័ពរបស់ខ្លួនឡើងវិញ ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីសំណាក់សហភាពសូវៀត។ បីឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅខែតុលាឆ្នាំ១៩៧៣ ជួនចំថ្ងៃបុណ្យរបស់ជនជាតិជ្វីហ្វ ឈ្មោះបុណ្យយ៉ូមគីបពួរ(Yom Kippour) កងទ័ពអេហ្ស៊ីព្ទ និងកងទ័ពស៊ីរី បានពួតដៃគ្នាវាយប្រហារទៅលើប្រទេសអ៊ីស្រាអែល។ ក៏ប៉ុន្តែ ដូចពេលមុនៗដែរ អ៊ីស្រាអែលបានទទួលជ័យជំនះក្នុងសង្គ្រាមថ្មីនេះ សង្គ្រាមដែលគេហៅថា សង្គ្រាមYom Kippour។
សង្គ្រាមរវាងអារ៉ាប់និងអ៊ីស្រាអែលធ្វើឲ្យក្រឡាប់ចាក់ភូមិភាគដើមបូព៌ាទាំងមូល
សង្គ្រាមទាំងបីលើកបានបង្កឲ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរដែលបន្សល់ ទុកមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ផលវិបាកទីមួយ គឺការក្រឡាប់ចាក់នៃភូមិសាស្រ្តនយោបាយរបស់ភូមិភាគដើមបូព៌ា។ ក្រោយសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៤៩ ប្រទេសអ៊ីស្រាអែល បានពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួននៅប៉ាលេស្ទីន ពី៥៥%ទៅ៧៨%។ ក្រោយសង្គ្រាមYom Kippour នៅឆ្នាំ១៩៧៣ អ៊ីស្រាអែល បានកាន់កាប់ដែនដីប៉ាលេស្ទីនទាំងស្រុង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្រោយសង្គ្រាមប្រាំមួយថ្ងៃ នៅឆ្នាំ១៩៦៧ អ៊ីស្រាអែល បានលេបយកដែនដីហ្គោឡង់(Golan)នៃប្រទេសស៊ីរី និងដែនដីស៊ីណៃ(Sinaï)នៃប្រទេសអេហ្សីព្ទ។
ផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរទីពីរនៃសង្គ្រាមបន្តបន្ទាប់គ្នាទាំងអស់នេះ គឺទុក្ខវេទនារបស់ប្រជាជនអារ៉ាប់Palestine ជាង៧០០០០០នាក់ដែលបានបាត់បង់អស់ទឹកដី និងបានក្លាយជាជនភៀសខ្លួនចេញទៅរស់នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសជិតខាង ដូចជានៅស៊ីរី អេហ្ស៊ីព្ទនិងលីបង់។
ចំណែកជាង២០០០០០នាក់ទៀត បន្តរស់នៅក្នុងដែនដីប៉លេស្ទីន កាន់កាប់ដោយអ៊ីស្រាអែល ដូចជានៅហ្កាហ្សា(Gaza) និងអេប្រុង(Hébron)ជាដើម។ បណ្តើរៗ ជនភៀសខ្លួនប៉លេស្ទីន បានពួតដៃគ្នាបង្កើតចលនាតស៊ូមួយ ដែលនៅឆ្នាំ១៩៦៤ បានក្លាយជាអង្គការរំដោះប៉ាលេស្ទីន ហៅកាត់ថាOLP។
ផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរទីបីនៃសង្គ្រាមបន្តបន្ទាប់គ្នារវាង អ៊ីស្រាអែលនិងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ គឺការបង្កឲ្យមានសង្គ្រាមស៊ីវិលកើតឡើងនៅប្រទេសលីបង់។ នៅដើមទសវត្សរ៍ទី៧០ តំបន់ប៉ែកខាងត្បូងនៃប្រទេសលីបង់ បានក្លាយជាជំរំជនភៀសខ្លួនប៉ាលេស្ទីនធំជាងគេ ដោយហេតុតែប្រទេសស៊ីរី និងហ្សកដានី បានរុញច្រានជនភៀសខ្លួនប៉ាលេស្ទីនចេញពីប្រទេសពួកគេ ហើយបានសម្រេចបិទច្រកព្រំដែន ជាហេតុបានជម្រុញឲ្យជនភៀសខ្លួនទាំងនោះរុលចូលទៅក្នុង ទឹកដីលីបង់។ ចូលដល់ទឹកដីលីបង់ហើយ ជនភៀសខ្លួនប៉លេស្ទីន ដែលជាអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម បានទៅចូលដៃជាមួយសហគមន៍អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម និងបានផ្តើមទាស់ទែងជាមួយសហគមន៍អ្នកកាន់គ្រិស្តសាសនានៅក្នុង ប្រទេសនោះ។ សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅលីបង់បានផ្ទុះឡើង នៅខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៥។
នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ប្រទេសស៊ីរី ដែលបារម្ភខ្លាចសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅលីបង់រាលដាលចូលមកដល់ប្រទេសគេ បានបញ្ជូនទ័ពចូលទៅធ្វើអន្តរាគមន៍នៅក្នុងប្រទេសលីបង់ ដើម្បីរៀបចំឲ្យមានសណ្តាប់ធ្នាប់ឡើងវិញ។ ចាប់ពីពេលនោះមក អនាធិបតេយ្យបានគ្របដណ្តប់ទៅលើប្រទេសលីបង់ទាំងមូល។ កងទ័ពស៊ីរី បានកាន់កាប់ដីមួយភាគធំ នៅប៉ែកខាងជើងនៃប្រទេសលីបង់។ រីឯជនភៀសខ្លួនប៉ាលេស្ទីនវិញបានកាន់កាប់ប៉ែកខាងត្បូងនៃប្រទេស និងសង្កាត់មួយចំនួននៃរដ្ឋធានីបីរូត(Beyrouth)។ ធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៅទៀត ពួកអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម និងពួកអ្នកកាន់គ្រិស្តសាសនាបានប្រយុទ្ធគ្នារៀងរាល់ថ្ងៃ នៅក្នុងទីក្រុង។ នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ដោយខ្លាចសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅលីបង់ ប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខរបស់ប្រទេសខ្លួន កងទ័ពអ៊ីស្រាអែលបានចូលកាន់កាប់ប៉ែកខាងត្បូងនៃប្រទេសលីបង់។ បួនឆ្នាំក្រោយមកទៀត គឺនៅឆ្នាំ១៩៨២ អ៊ីស្រាអែលបានសម្រេចធ្វើប្រតិបត្តិការយោធាមួយយ៉ាងធំនៅលីបង់ ប្រតិបត្តិការដែលគេហៅថា ប្រតិបត្តិការសន្តិភាពហ្កាលីឡេ(Galilée)។
គោលដៅរបស់អ៊ីស្រាអែល គឺការពារសន្តិសុខនៃប្រទេសគេ ដោយរុញច្រានជនភៀសខ្លួនប៉ាលេស្ទីន ទៅឲ្យឆ្ងាយពីព្រំដែនរវាងអ៊ីស្រាអែល និងលីបង់។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមកទៀត ក្រោមការគាបសង្កត់របស់សហគមន៍អន្តរជាតិ កងទ័ពអ៊ីស្រាអែល បានដកខ្លួនចេញពីលីបង់វិញ ដោយទុកចោលប្រទេសនេះឲ្យឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងសឹងផ្តាច់មុខ របស់កងទ័ពស៊ីរី៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ