លោក​ឆាយ ហុកផេង៖ ចៅក្រម​ព្រហ្មទណ្ឌ​បារាំង​ដែល​មាន​ដើមកំណើត​ខ្មែរ

សូមស្វាគមចំពោះ​ប្រិយមិត្ត​អ្នក​ស្តាប់​វិទ្យុ RFI។ ខ្ញុំ​ឈ្មោះ ឆាយ​ ហុកផេង មាន​អាជីព​នៅ​ប្រទេស​បារាំង​ជា​ចៅក្រម​ផ្នែក​ព្រហ្មទណ្ឌ។ ខ្ញុំ​មាន​កិត្តិយសជួប​​អស់​លោក​លោកស្រី​ និង​ប្រិយមិត្ត​ តាមរយៈ​ “នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា » ដែល​បារាំង​ហៅ​ថា « Chronique bilingue » ជា​រៀងរាល់​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍ តាមរលក​ធាតុអាកាស​វិទ្យុ RFI។

Ma langue maternelle est la langue khmère, les enseignements dispensés naguère au Cambodge durant ma jeunesse, depuis l’école primaire jusqu’au baccalauréat que j’ai obtenu en 1970. Ces enseignements se faisaient en français hormis les matières littéraires et les cours de civilisation khmère.

អាជីព​របស់​ខ្ញុំ​សព្វថ្ងៃ​ ដែល​ជា​ប្រធាន​តុលាការ​ព្រហ្មទណ្ឌ តម្រូវ​ឲ្យ​ចេះ​ភាសា​បារាំង​ស្ទាត់​ជំនាញ​ ដ្បិតអី នៅពេល​ធ្វើ​សវនាការ​កាត់ក្តី គេ​ប្រើ​តែ​ភាសាបារាំង​ ពីព្រោះ នេះ​ជា​តុលាការ​បារាំង។

Quand j’étais jeune, les professeurs khmers nous parlaient en français. Naturellement, je maîtrisais mieux le khmer que le français parce que c’est ma langue maternelle.

ជារៀងរាល​ថ្ងៃ ខ្ញុំ​តែងតែ​ព្យាយាម​និយាយ និង​សរសេរ​ភាសា​ដើម​របស់​ខ្ញុំ គឺ​ភាសា​ខ្មែរ ហើយ​ខិតខំ​ថែរក្សា​នូវ​ចំណេះ​ដឹង​នេះ​ឲ្យ​រស់រវើក​ជានិច្ច​ ដោយ​ហេតុ​ថា វា​ជា​ដួងព្រលឹង​របស់​ខ្ញុំ ដែល​ខ្ញុំ​ពុំ​អាច​បោះបង់​ចោល​បានឡើយ។

Cependant, à partir de 1974, date de mon arrivée en France, je pratiquais le français plus que le khmer. Aujourd’hui, je peux vous affirmer sans rougir que je suis parfaitement bilingue.

ការសិក្សា​ក្នុង​វិស័យ​ច្បាប់ ដែល​ខ្ញុំ​បាន​រៀន​បន្ត​ នៅ​ប្រទេស​បារាំង ដល់​កម្រិត​បណ្ឌិត​ច្បាប់ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨០ ខ្ញុំបាន​ជួប​ប្រទះ​នូវ​ឧបសគ្គ​ចម្បងៗ​ជាច្រើន ដោយហេតុថា នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នោះ​ឯង គឺ​រវាង​ឆ្នាំ​១៩៧៥-១៩៨០ ខ្ញុំ​ពុំ​បាន​ទទួល​ដំណឹង​អ្វី​ទាំងអស់​ពី​ក្រុមញាតិ​គ្រួសារ ដែល​គាត់​កំពុង​រស់​នៅ​ក្នុង​ភាព​អន្ធការ​ នៃ​របប​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍​ខ្មែរ​ក្រហម។

Toutefois, la grande difficulté chez nous, les Khmers dont les mots dans notre langue maternelle sont « neutres » ne distinguant pas le féminin du masculin, d’une part, et d’autre part, les verbes en khmer n’ont ni subjonctif ni passé simple ou composé etc., je puis vous assurer que respecter la syntaxe est « un casse-tête cambodgien ». J’ose imaginer qu’il en est de même pour les Chinois.

អំពើ​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ខ្មែរក្រហម ដែល​ធ្វើ​មក​លើ​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ដូចគ្នា បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្ញុំ​អាម៉ាស់​រហូត​ដល់​ចង់​បំភ្លេច​ភាសា​ខ្មែរ​ចោល ប៉ុន្តែ មាន​កម្សួល​ចិត្ត​មួយ​ហាមឃាត់​មិនឲ្យ​ខ្ញុំ​បំភ្លេច​ដើមកំណើត និង​ភាសា​កំណើត​របស់​ខ្ញុំ។ ដូចដែល​លោក​ លោកស្រី និង​ប្រិយមិត្ត​ កំពុង​ស្តាប់​សំឡេង​ខ្ញុំ​ពេល​នេះ​អ៊ីចឹង។ ខ្ញុំ​កំពុង​និយាយ​ភាសា​ខ្មែរ ពោលគឺ ខ្ញុំ​នៅជា​ខ្មែរ​ដដែល​ ឥតមាន​ប្រែប្រួល​អ្វី​ទាំងអស់។

Comment ne pas s’attacher à la langue française après avoir pratiqué cette langue durant les études primaires puis secondaire et au-delà ? Comment peut-on sous estimer l’emprise de cette langue dans la société khmère dès lors que le français était la langue « officielle » dans les administrations cambodgiennes avant la période génocidaire khmère rouge ?

ក្នុងការសន្ទនា​គ្នា រវាង​ខ្មែរ និង​ខ្មែរ ខ្ញុំ​សង្កេត​ឃើញ​គេតែងតែ​និយម​បញ្ចូល​បន្ថែម​ពាក្យ​ ឬ​ឃ្លា ជា​ភាសា​បារាំង​ នៅ​ក្នុង​ប្រយោគ​ ដែល​និយាយ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ស្តាប់​ដែល​ពុំចេះ​ភាសា​បារាំង​មាន​ចម្ងល់​ថា ហេតុអ្វី​បាន​ជា​លោក​នេះ ឬ​លោកស្រី​នោះ មាន​ទម្លាប់​យ៉ាង​ដូច្នេះ? ពិបាក​យល់​គំនិត​ពួកគាត់​ទាំងនោះ​ណាស់!

En effet, durant la période noire du Cambodge de 1975 à 1979, les cambodgiens sachant lire et écrire le français ont été systématiquement éliminés par les communistes khmers connus sous l’appellation « khmers rouges ».

នៅ​ពេល​ខ្ញុំ​ទស្សនា​ភាពយន្ត ដែល​មាន​ចំណងជើង​ថា « Le Crépuscule » ឬ « Le Petit Prince » ដែល​ជា​ស្នាព្រះហស្ត​របស់​សម្តេច​តា នរោត្តម សីហនុ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៨-១៩៨៩ ខ្ញុំ​មាន​អារម្មណ៍​មិនល្អ​មួយ នៅគ្រានោះឯង ដោយបាន​ឮពាក្យពេចន៍​សន្ទនា​ក្នុង​ខ្សែភាពយន្ត​មាន​ការ​លាយឡំ​ភាសាខ្មែរ និង​ភាសាបារាំង។

Vers la fin des années soixante, le Chef de l’Etat Norodom Sihanouk avait institué la « khmérisation » dans les écoles, et ce à tous les niveaux, du primaire au secondaire. Ce fut une catastrophe nationale car la réforme n’était pas bien préparée.

មួយអាទិត្យ​មុន​ចេញ​ដំណើរ​ពី​ប្រទេស​ខ្មែរ​ មក​ប្រទេស​បារាំង គឺ​នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​១៩៧៤ ខ្ញុំ​មាន​ការ​បារម្ភ​ជា​ខ្លាំង ខ្លាច​មិន​អាច​និយាយ​ឆ្លើយឆ្លង​​ជា​ភាសា​បារាំង ជាមួយ​នឹង​ប្រជាជន​បារាំង ដោយ​ហេតុថា ភាសា​នេះ ខ្ញុំ​មិនមាន​ឱកាស​ហ្វឹកហ្វឺន​ឲ្យ​បាន​ដិតដល់​ទេ។

Si chaque langue possède la syntaxe et la subtilité qui lui sont propre, je pense qu’on n’honore pas assez ni le français ni le khmer à partir du moment qu’on « mélange » consciemment dans la même phrase les mots en khmers et en français. Cette façon de faire est en quelque sorte « l’espéranto » des paresseux qui ne font pas assez d’effort de parler correctement et complètement une langue.

នៅ​យប់​ខ្លះ មុនពេល​ចេញ​ដំណើរ​មក​ស្រុក​បារាំង ខ្ញុំ​យល់​សុបិន​ថា កំពុងតែ​និយាយ​ឆ្លើយឆ្លង​គ្នា​ជា​ភាសា​បារាំង។ ភ្ញាក់​ដឹងខ្លួន​ឡើង​កាលណា ទាំងព្រឹកព្រហាម ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ពិចារណា​ថា ខ្ញុំ​កំពុងតែ​បង្កើត​កង្វល់​ដល់​ខ្លួន​ ដែល​ខ្ញុំ​ពុំគួរ​គប្បី​នឹង​ឲ្យ​កើតមាន​សោះ។

A titre d’illustration, prenons l’exemple d’un présentateur audiovisuel qui annonce ceci : « aujourd’hui nous vous présentons en live la star du top ten de la chanson française, M. « machin-chouette », qui va vous chanter en cette occasion du christmas’sday ‘petit papa nöel’ . »

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៤ ខ្ញុំ​ជា​និស្សិត ដែល​បាន​ទទួល​អាហារូបករណ៍​ពី​រដ្ឋ​បារាំង​ឲ្យ​មក​បន្ត​ការ​សិក្សា​ថ្នាក់​បណ្ឌិត​ច្បាប់។ ដោយ​ចៃដន្យ ជើងយន្តហោះ​ដែល​ខ្ញុំ​ធ្វើ​ដំណើរមក បាន​ចុះចត​នៅ​ព្រលាន​យន្តហោះ​ Paris Charles de Gaulle ចំថ្ងៃ​អាទិត្យ ដែល​ជា​ថ្ងៃ​សម្រាក គ្មាន​បុគ្គលិក​បារាំង​ម្នាក់​មក​ជួប​ណែនាំ​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ស្គាល់​របៀប​ជិះឡានក្រុង ឬ​រថភ្លើង​ក្រោមដី​ ដើម្បី​សំដៅ​ទៅ​កន្លែង​ស្នាក់នៅ ហើយ​ក៏​គ្មាន​ផែនទី​ក្រុង​ប៉ារីស​ផងទៀត។

Aujourd’hui, au Cambodge, c’est l’anglais qui domine le français. Cependant, ne nous désespérons pas. Nous sommes encore 890 millions à parler français dans 75 Etats du globe. Toutefois, le « cancer » linguistique est sournois. Les métastases civilisatrices du cancer linguistique revêtent une forme mortelle du Français en tant que langue et civilisation d’un pays, la France.

នៅ​ក្នុង​រយៈពេល​ ៦ខែ​ដំបូង​នៅ​ស្រុក​បារាំង ខ្ញុំ​ខិតខំ​ប្រើ​ភាសាបារាំង សាកសួរ​ព័ត៌មាន​ផ្សេងៗ ពី​ប្រជាជន​បារាំង ទាំង​រដាក់រដុប គួរ​ឲ្យ​ចង់សើច។ ពាក្យស្លោក​ខ្មែរ​យើង​ថា “មាត់ជាផ្លូវ​” ប្រាកដ​ជា​ពុំខុសមែន។

En résumé, posséder une langue étrangère est un avantage dans la vie. Une langue étrangère vous ouvre l’horizon des connaissances allant de la culture d’un pays à la structure mentale d’un peuple. La chronique qui se termine, pour aujourd’hui, en est une modeste illustration.

ប្រសិនបើ​មាត់​យើងជា​ផ្លូវ​ នៅ​ប្រទេស​បារាំង យើង​ត្រូវ​ចេះ​ភាសា​ ដើម្បី​បើក​ផ្លូវ សួរនាំ​ព័ត៌មាន​ពីគេ។ ពាក្យថា « មាត់ជាផ្លូវ » គឺ​តម្រូវ​ឲ្យ​ចេះ​ភាសា​ជា​ស្ពាន។ អស់លោក លោកស្រី និង​ប្រិយមិត្ត​អ្នក​ស្តាប់ ខ្ញុំ​សូម​ស្លេះ​នូវ​​ « នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា » នៅថ្ងៃ​នេះ​សិន។ សូមអរគុណ !