កាលពីថ្ងៃចន្ទទី ១៨ វិច្ឆិកា វិទ្យុបារាំងបានផ្តោតការផ្សាយទៅលើបញ្ហាសំរាម តាមរយៈការរៀបចំកម្មវិធីតស៊ូមតិ និងកម្មវិធីជាច្រើនទៀត។ នៅថ្ងៃនេះ មិនមែនជាការផ្តល់ចម្លើយ និងដំណោះស្រាយបញ្ហាសុខភាពបង្កឡើងដោយសំរាម កម្មវិធីសុខភាពរបស់យើង ចង់បង្ហាញថាតើអ្វីខ្លះជាផលប៉ះពាល់នៃការចោលសំរាម តាមទីសាធារណៈ តាមផ្លូវ នៅក្បែរប្រភពឬប្រលាយទឹក ចំពោះសុខភាពមនុស្ស។ តើសំរាមជាប្រភពបង្កជំងឺ ជាភ្នាក់ងារចម្លងមេរោគ យ៉ាងដូចម្តេច យើងនឹងសាកល្បងស្វែងយល់ជាមួយគ្នា អមដោយការពន្យល់បកស្រាយរបស់លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ឯកទេសជំងឺសួត និងជំងឺអាឡែកហ្ស៊ី នៅទីក្រុងនីស និងជាអ្នកសម្របសម្រួលសហគមន៍សួតសាស្ត្រនៃក្រុមអ្នកនិយាយភាសាបារាំង។
“សំរាមពុលណាស់ ! សំរាមក្លាយជាបញ្ហាដ៏សំខាន់ព្រោះមកពីភពផែនដីយើងមានមនុស្សច្រើន ច្រើនជ្រុលលើសចំណុះ ! តែ២រយលាននាក់កាលពីពីរពាន់ឆ្នាំមុន ឥលូវឡើងដោយ៧ពាន់លាននាក់។ ដូច្នេះត្រូវតែមានវិធានការ។ យើងបានឈានចូលសករាជ “មនុស្សជាតិ” ! អ៊ីចឹងហើយបានជាយើងត្រូវនិយាយអំពីបញ្ហាសំរាម។ សំរាមមានន័យយ៉ាងដូចម្តេច ? បើតាមភាសាឡាតាំង សំរាម គឺជារបស់អ្វីដែលធ្លាក់ក្បែរខ្លួនមនុស្ស ឬធ្លាក់ទៅកន្លែងផ្សេង។ ដូច្នេះសំរាមគឺជាអ្វីដែលបំបែកចេញពីបរិស្ថានយើង និងជាការបង្កើតកន្លែងគរមួយផ្សេងទៀតប្រសិនបើយើងមិនប្រុងប្រយ័ត្ន។
មានគំនរសំរាម ហើយនៅពេលមានភ្លៀងធ្លាក់មក គឺដូចជាការចម្រោះជាតិពុល គ្រប់បែបយ៉ាង ឱ្យហូរជ្រាបទៅបំពុលដី បំពុលទឹក និងបំពុលដល់ប្រភពទឹក នៅក្នុងស្រទាប់ដីខាងក្រោម ជាហេតុធ្វើឱ្យទឹកស្អាត ក្លាយជាទឹកមិនស្អាត មានលោហៈធ្ងន់ និងជួនកាលមានបាក់តេរីកាចៗ ដែលនៅពេលនោះហើយនឹងមានលេចឡើងនូវជំងឺរាតត្បាតផ្សេងៗ ដោយសារតែការទទួលទានទឹកមិនស្អាត។”
វត្តមាននៃសំរាមតាមទីសាធារណៈ ក្នុងទីក្រុង ក្នុងតំបន់ប្រជុំជន ដែលមានប្រជាជនរស់នៅច្រើនអាចប៉ះពាល់សុខភាពមនុស្សយ៉ាងខ្លាំង។ ផ្តល់ក្លិនមិនល្អ សំរាមជាប្រភពនាំឱ្យមានសត្វល្អិតសត្វរុយ និងសត្វកណ្តុរ ... លោកអ្នកដឹងទេ សត្វកណ្តុរជាភ្នាក់ងារចម្លងជំងឺច្រើនមុខណាស់។ សត្វកណ្តុរអាចចម្លងជំងឺមកមនុស្ស ដោយផ្ទាល់ គឺតាមរយៈ អាចម៍ ទឹកនោម ឬការខាំ និងដោយមិនផ្ទាល់ តាមរយៈការសត្វល្អិតចៃ រុយ សង្កើច ...
លោកGauthier Dobigny អ្នកស្រាវជ្រាវជំនាញជីវវិទ្យាសត្វ នៅសាលាពហុបច្ចេកវិទ្យា Abomey-Calavi បេណាំង ដែលកំពុងសិក្សាអំពីជំងឺរាតត្បាតបង្កឡើងដោយកណ្តុរ។
“កណ្តុរអាចបង្កជំងឺច្រើនយ៉ាងណាស់! ច្រើនប្រមាណយ៉ាងហោចជាង ១០មុខ ! មានជាអាទិ៍ ជំងឺប៉េស្ត Peste ជំងឺLepotospirose ជំងឺដែលបង្កឡើងដោយបាក់តេរីនៅលើសត្វកណ្តុរដែលបង្កឱ្យស្លាប់ប្រមាណ៦ម៉ឺននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំៗ គ្រុនក្តៅខ្លួនបង្កឡើងដោយវីរ៉ុស ឬដោយការខាំ ឬដោយស្នាមជើង ឬដោយមានការប៉ះពាល់ខ្មោចកណ្តុរ ជំងឺរាករូស ដែលបង្កឡើងដោយបាក់តេរីសាម៉ូនែល នៅក្នុងចំណីអាហារដែលកណ្តុរមកប៉ះពាល់-រត់កាត់ចំណីអាហារ ជុះអាចម៍ឬនោមដាក់។ ជំងឺប៉ះពាល់ដល់សួត Hantavirus បង្កឡើងដោយវីរ៉ុស ក្នុងអាចម៍ ក្នុងទឹកនោមកណ្តុរ ដែលជាប់នឹងលំអងធូលីដីហើយហុយចូលតាមផ្លូវដង្ហើមមនុស្ស។ កណ្តុរក៏ជាភ្ញាក់ងារចម្លងវីរ៉ុសដែលស៊ាំនឹងថ្នាំផ្សះ។ វីរ៉ុសខ្លះនាំឱ្យកើតជំងឺរលាកសួតដែលស៊ាំខ្លាំងមែនទែននឹងថ្នាំអង់ទីប៊ីយូទិក -ដល់ចឹងទៅយើងគ្មានអ្វីការពារខ្លួនទេ។ ការសិក្សាថ្មីៗ បានថែមលើកឡើងពពួកសត្វកណ្តុរជាអ្នកដឹកនាំជញ្ជូនជំងឺដ៏កំណាចមួយចម្លងមកមនុស្ស នោះគឺជំងឺមហារីកសុដន់។ ជាងនេះទៅទៀត ជំងឺចម្លងមកមនុស្សប្រែប្រួលទៅតាមប្រភេទកណ្តុរ និងតំបន់ដែលកណ្តុររស់នៅ។”
នៅតាមបណ្តាប្រទេសក្រីក្រ កំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែលពុំទាន់មានរចនាសម្ព័ន្ធប្រមូលសំរាមបានត្រឹមត្រូវ និងគ្រប់គ្រាន់ វិធីសាស្ត្រដ៏ប្រសើរជាងគេ និងដែលជាទម្លាប់របស់ប្រជាជនតាំងពីយូរយារមកហើយ គឺការដុតកម្ទេច ប៉ុន្តែទង្វើបែបនេះ មិនមែនជាជម្រើសល្អឡើយ ព្រោះការដុតសំរាមបានបញ្ចេញជាតិពុលជាធាតុល្អិតឆ្មារៗច្រើនណាស់។ សូម្បីតែការដុតសំរាមជាស្លឹកឈើដែលជនគ្រប់រូបគិតស្មានថាល្អ តាមពិតជាការបំពុលបរិស្ថានខ្លាំងបំផុត។ សំរាមស្លឹកឈើ៥០គីឡូក្រាមដុតនៅទីវាល បញ្ចេញឧស្ម័នពុលស្មើនឹងការបើកឡានម៉ាហ្សូតចម្ងាយ១ម៉ឺនបីពាន់គីឡូម៉ែត្រ។ នៅប្រទេសបារាំង ការដុតស្លឹកឈើត្រូវបានហាមឃាត់ដោយច្បាប់ បើជនណាល្មើសធ្វើនឹងត្រូវបង់ពិន័យ៤៥០០អឺរ៉ូ។ តើការដុតសំរាមបញ្ចេញសារធាតុពុលអ្វីខ្លះ ?!
“ជាតិពុលបន្សល់ទុកដោយការដុតសំរាមជាសារធាតុឆ្មារៗ មានពីរយ៉ាង។ ទីមួយគឺធាតុល្អិតឆ្មារៗតូចជាង២,៥µpm ដូចការបញ្ចេញផ្សែងពុល ផ្សែងឡានម៉ាហ្សូត ។ល។ ដែលយើងនិយាយស្ទើរគ្រប់មាត់នៅពេលការបំពុលបរិយាកាសឡើងអ័ព្ទក្នុងក្រុង។ ជាតិពុលបែបនេះ អាចបង្កផលប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់អ្នកមានប្រព័ន្ធដកដង្ហើមខ្សោយ ធ្វើឱ្យមានវិបត្តិហឺត រលាកទងសួត និងអាចឈានថ្នាក់កើតជំងឺខ្សោយដង្ហើមរ៉ាំរ៉ៃ។ ទីពីរ ៖ ការដុតសំរាម ជាការបញ្ចេញជាតិលោហៈធ្ងន់។ រ៉ែធ្ងន់ ដូចជា លីតូនីញ៉ូម សំណ ដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំងទៀត ព្រោះជាភ្នាក់ងារបង្កឱ្យមានជំងឺមហារីក បើយើងស្រូបជាតិពុលនេះក្នុងកំរិតខ្ពស់ និងក្នុងរយៈពេលយូរ តគ្នាជាប់។ គេមានការប្រុងប្រយ័ត្នច្រើនចំពោះភាពប្រឈមនឹងសារធាតុពុលខ្លាំង មួយភ្លែតៗ តែតាមការពិត គឺភាពប្រឈមជាប្រចាំរយៈពេលយូរជាច្រើនឆ្នាំតរហូតមកទេដែលជាតំណាងគ្រោះថ្នាក់ធំ។
ក្រៅអំពីការដុតសំរាម ការបើឧស ឬអាចម៍គោ ធ្យូងដើម្បីដាំបាយ ក៏ជាបញ្ចេញផ្សែងពុល បំផ្លាញសុខភាពខ្លាំងដែរ ជាពិសេសបើជាការដាំស្លនៅក្នុងផ្ទះ។ ជាតិពុលដែលមានទម្រង់ជាសារធាតុល្អិតឆ្មារៗផង និងបណ្តុំឧស្ម័នហ្កាសពុលផ្សេងទៀត មានជាអាទិ៍CO2។ ស្រូបផ្សែងនេះចូលក្នុងខ្លួនច្រើនកាលណា បូកនឹងមានសុខភាពមិនសូវល្អទៀត អុកស៊ីហ្សែនក្នុងឈាមនឹងធ្លាក់ចុះ។
បើដុតក៏ពុល ទុកគរក៏ពុល តើត្រូវធ្វើដូចម្តេច ?!
“នៅក្នុងផ្ទះ គេអាចធ្វើចង្ក្រានបែបសាមញ្ញបំផុត ដោយគ្រាន់តែធ្វើយ៉ាងណាឱ្យមានបំពង់បង្ហុយផ្សែងចេញក្រៅ ដើម្បីកុំឱ្យស្ត្រីអ្នកធ្វើម្ហូបប្រឈមនឹងផ្សែងពុលរាប់ម៉ោងពេក។ បើជាការដុត-ដាំនៅក្រៅផ្ទះ ត្រូវឈរនៅលើខ្យល់ និងបើអាចធ្វើឡ-ចង្ក្រានដុត កាន់តែប្រសើរដើម្បីអាចតម្រង់ទិសផ្សែង ឱ្យទៅផុតឆ្ងាយ។ ចំពោះថ្នាក់ជាតិ ក្រុង-ភូមិនីមួយៗត្រូវមានឆន្ទៈប្រមូលសំរាម។ វាមិនមែនជាកិច្ចការស្មុគស្មាញឡើយ ដែលត្រូវជ្រើសរើសបុគ្គលិកធ្វើការ និងជ្រើសរើសបំបែកសំរាមទៅតាមក្រុម។ សំខាន់ជាងគេបំផុត គឺផ្តល់សារការពារកាត់បន្ថយសំរាម ជាពិសេសត្រូវលុបបំបាត់សំរាមប្លាស្ទិក។”
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ