សំណុំរឿងព្រះវិហារ៖ ភាពមិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នារវាង Motif និង Dispositif នៃសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២
នៅក្នុងសវនាការ ពេញមួយថ្ងៃ កាលពីថ្ងៃចន្ទ ម្សិលមិញ ភាគីកម្ពុជាបានឡើងឆ្លើយការពារពាក្យបណ្តឹងរបស់ខ្លួន នៅចំពោះមុខអង្គចៅក្រម នៃតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។ ក្រៅពីបានបញ្ជាក់លម្អិតអំពីអ្វីដែលខ្លួនស្នើសុំ ពោលគឺ ស្នើសុំឲ្យមានការបកស្រាយឡើងវិញនូវសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២, អំពីដែនសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការ និងអំពីការយល់បកស្រាយខុសគ្នា រវាងកម្ពុជា និងថៃ ទៅលើអត្ថន័យ និងវិសាលភាពនៃសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ មេធាវីរបស់កម្ពុជា ក៏បានធ្វើការបកស្រាយផងដែរ អំពីភាពមិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបាន រវាងសេចក្តីសន្និដ្ឋាន (ភាសាបារាំងហៅថា Dispositif) និងសេចក្តីសំអាង (ភាសាបារាំងហៅថា Motif) នៃសេចក្តីសម្រេចឆ្នាំ១៩៦២នេះ។ តើភាពមិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នារវាង Motif និង Dispositif នេះ មានអត្ថន័យយ៉ាងណា ហើយតើវាមានសារៈសំខាន់អ្វី ទើបកម្ពុជាព្យាយាមសង្កត់ធ្ងន់លើចំណុចនេះ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖ កែប្រែថ្ងៃទី៖
ស្តាប់ - ០៣:៥៤
ជាដំបូងបង្អស់ គួរបញ្ជាក់ថា ជាទូទៅ សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការចាំបាច់ត្រូវមានចែងកំណត់ជាពីរផ្នែកយ៉ាងតិច៖
- សេចក្តីសន្និដ្ឋានចុងក្រោយ ពោលគឺ អ្វីដែលតុលាការសម្រេច ដើម្បីជាដំណោះស្រាយចំពោះវិវាទរវាងគូភាគី (តាមភាសាបារាំងហៅថា “Dispositif”)
- អ្វីដែលតុលាការយកមកធ្វើជាសេចក្តីសំអាង ដើម្បីឈានទៅដល់សេចក្តីសន្និដ្ឋានចុងក្រោយនេះ។ សេចក្តីសំអាងនេះ តាមភាសាបារាំងហៅថា “Motif”
ចំពោះសាលក្រមតុលាការក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៦២ នៅក្នុងសេចក្តីសន្និដ្ឋាន (Dispositif) តុលាការបានសម្រេចតែទៅលើ ៣ចំណុចប៉ុណ្ណោះ គឺ
· ទីមួយ ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅលើទឹកដី ដែលស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា
· ទីពីរ ថៃត្រូវដកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់ខ្លួនទាំងអស់ ចេញពីប្រាសាទ និងពីជុំវិញប្រាសាទ ដែលជាទឹកដីស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា
· ទីបី ថៃត្រូវប្រគល់មកឲ្យកម្ពុជាវិញ នូវរាល់វត្ថុបុរាណ ដែលថៃបានយកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ
ចំពោះរឿងខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងកម្ពុជា និងថៃវិញ តុលាការក្រុងឡាអេមិនបានចែងនៅក្នុងសេចក្តីសន្និដ្ឋាន (Dispositif) នេះទេ ប៉ុន្តែ មានចែងនៅក្នុង Motif ដែលតុលាការយកខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន ដែលមានគូសនៅលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធទី១ មកធ្វើជាសំអាង ដើម្បីកំណត់ថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។
ដោយហេតុនេះហើយបានជាភាគីថៃបានអះអាងថា អ្វីដែលតុលាការបានសម្រេច ហើយដែលចាំបាច់ត្រូវឲ្យគូភាគីគោរពតាម គឺមានតែបីចំណុច ដែលមានចែងនៅក្នុង Dispositif នៃសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ប៉ុណ្ណោះ ដោយមិនមានសម្រេចទៅដល់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននោះទេ។ ម្យ៉ាងទៀត ថៃបានទាមទារថា ប្រសិនបើតុលាការសម្រេចធ្វើការបកស្រាយសាលក្រម ទៅតាមបណ្តឹងរបស់កម្ពុជាមែន តុលាការអាចបកស្រាយតែទៅលើអ្វីដែលមានចែងក្នុង Dispositif នេះប៉ុណ្ណោះ ដោយមិនអាចយកបញ្ហាផែនទី ឧបសម្ព័ន្ធទី១ ដែលចែងនៅក្នុង Motif មកបកស្រាយឡើងវិញបាននោះទេ។
ដើម្បីជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការអះអាងរបស់ថៃបែបនេះហើយ ទើបកាលពីថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញនេះ មេធាវីតំណាងឲ្យភាគីកម្ពុជា គឺលោក Jean-Marc Sorel បានចំណាយពេលពេញមួយថ្ងៃរសៀល ដើម្បីពន្យល់ដល់អង្គចៅក្រម អំពីលក្ខណៈចាំបាច់ និងមិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបាន រវាងផែនទីឧបសម្ព័ន្ធទី១ ដែលមានចែង នៅក្នុង Motif និងសេចក្តីសម្រេចចុងក្រោយ ដែលមានចែង នៅក្នុង Dispositif ដោយបានលើកឡើងពីសេចក្តីសម្រេច កាលពីពេលកន្លងមក ដែលតុលាការក្រុងឡាអេធ្លាប់បានសម្រេចថា ការបកស្រាយទៅលើ Motif នៃសាលក្រមមួយ អាចធ្វើទៅបាន ប្រសិនបើ Motif នេះ មានលក្ខណៈចាំបាច់ និងមិនអាចកាត់ផ្តាច់បានពី Dispositif។
មេធាវីរបស់កម្ពុជាបានបញ្ជាក់ឡើងវិញថា អ្វីដែលតុលាការបានសម្រេច នៅក្នុង Dispositif នៃសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ គឺថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដី ដែលស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា ហើយថា ថៃត្រូវតែដកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងអស់ចេញពីប្រាសាទ និងពី “ទីតាំងជុំវិញប្រាសាទ ដែលស្ថិតក្នុងទឹកដីរបស់កម្ពុជា”។ ដូច្នេះ សំណួរចោទសួរថា ប្រសិនបើគេមិនមើលទៅលើខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន នៃផែនទីឧបសម្ព័ន្ធទី១ទេនោះ តើធ្វើដូចម្តេចទើបអាចកំណត់បានថា តើ “ទីតាំងជុំវិញប្រាសាទ" ពីត្រឹមណាដល់ត្រឹមណា ដែលត្រូវចាត់ទុកថា ជាទឹកដីដែលស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា? ឬមួយក៏គេអាចចោទសួរម្យ៉ាងទៀតថា តើកាលពីឆ្នាំ១៩៦២នោះ ចៅក្រមតុលាការក្រុងឡាអេធ្វើម៉េចអាចចេញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាបាន បើមិនទទួលស្គាល់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន នៃផែនទីឧបសម្ព័ន្ធទី១នេះ?
ដូច្នេះ សម្រាប់ភាគីកម្ពុជា ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធទី១ គឺជាគ្រឹះ ចំណែកឯអ្វីដែលមានចែង នៅក្នុង Dispositif គឺជាអគារ ដែលសង់នៅលើគ្រឹះនេះ។ ប្រសិនបើគេដកគ្រឹះនេះចេញ គឺអគារទាំងមូលនឹងត្រូវរលំ។ ឬក៏អាចនិយាយបានម្យ៉ាងទៀតថា អ្វីដែលមានចែង នៅក្នុង Dispositif នៃសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ នឹងមិនមានអត្ថន័យពេញលេញគ្រប់គ្រាន់នោះទេ ប្រសិនបើគេកាត់ផ្តាច់វាចេញពីផែនទីឧបសម្ព័ន្ធទី១ ដែលមានចែងនៅក្នុង Motif ។
ហេតុដូច្នេះហើយបានជាភាគីកម្ពុជាបានស្នើសុំឲ្យតុលាការក្រុងឡាអេ ធ្វើការបកស្រាយសេចក្តីសន្និដ្ឋាន ដែលមានចែង នៅក្នុង Dispositif នៃសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ ដោយយោងទៅលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធទី១ ដែលមានគូសបង្ហាញច្បាស់លាស់ អំពីខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន នៃតំបន់ព្រះវិហារ ហើយជាខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន ដែលតុលាការបានទទួលស្គាល់ និងយកមកធ្វើជាសំអាង ដើម្បីចេញសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួន៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ