កូវីដ១៩ ៖ តើគេអាចកំរិតការចម្លង បានយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៩:០៥
ជាងមួយឆ្នាំក្រោយការលេចឡើងនៃជំងឺកូវីដ១៩ ពិភពលោកហាក់ដូចជានៅវិលវល់ក្នុងវិបត្តិនៃការចម្លងរីករាតត្បាតរបស់មេរោគកូរូណាថ្មីដដែល។ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ អាជ្ញាធរជាច្រើនបានសម្រេចរឹតបន្តឹងវិធានការ ដាក់បម្រាមគោចរ ឬបិទខ្ទប់តំបន់ បិទខ្ទប់ខេត្តក្រុង ឬខ្លះបិទប្រទេសជាថ្មីទៀត មានជាអាទិ៍ករណីប្រទេសបារាំង។ តើវិធានការបែបនេះមានប្រសិទ្ធភាពដែរឬទេ ? តើគេអាចកំរិតការចម្លងជំងឺកូវីដ១៩ បានដែរឬទេ ? និងដោយវិធីអ្វីខ្លះបន្ថែមពីលើវិធាន “បីកុំបីការពារ” ?
ពាក់ម៉ាស រក្សាគម្លាត លាងដៃឱ្យបានញឹកញាប់ ជាសារដែលអាជ្ញាធរគ្រប់ប្រទេសនៅទូទាំងពិភពលោក ណែនាំប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីការពារខ្លួនពីជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩។ ប៉ុន្តែប្រឈមនឹងការរីករាលដាលឥតឈប់និងកាន់តែខ្លាំង រដ្ឋាភិបាលបានរឹតបន្តឹងវិធានការបន្ថែមទៀតដូចជា ដាក់បម្រាមគោចរ បិទខ្ទប់ខេត្តក្រុង តំបន់ដែលមានការឆ្លងខ្លាំង និងបិទប្រទេសតែម្តងផង។ វិធានការកាន់តែតឹងរឹង ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃកាន់តែលំបាក និងមានផលវិបាកផ្សេងទៀតជាច្រើន ដោយមិនរាប់អំពីផលវិបាកសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់គ្រួសារ និងប្រទេសផង។ ជាវិធានការដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ! ជាសេចក្តីសម្រេចចិត្តដ៏លំបាករបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយប្រជាពលរដ្ឋទូទៅក៏ពិបាកទទួលទៀត។ ប៉ុន្តែនេះជាវិធានការដែលចាំបាច់ និងមានប្រសិទ្ធភាពជាងគេ ក្នុងការទប់ស្កាត់ការឆ្លងរាតត្បាតនេះជំងឺកូវីដ១៩។ សូមស្តាប់ប្រសាសន៍របស់សាស្ត្រាចារ្យ Pr Arnaud Fontanet ប្រធាននាយកមន្ទីររោគរាតត្បាតនៃជំងឺឆ្លងថ្មី នៅវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ និងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាវិទ្យាសាស្ត្ររបស់រដ្ឋាភិបាល
Pr Arnaud Fontanet ៖ “ប្រទេសធំៗជិតខាងបារាំងជាច្រើនបានប្រកាន់យកជាយុទ្ធសាស្ត្របិទខ្ទប់តំបន់នេះ។ ឯប្រទេសតូចៗ ដែលមេរោគមិនសូវសកម្មខ្លាំង និងដែលអត្រាចម្លងមិនសូវខុសគ្នាខ្លាំងពីតំបន់មួយទៅនោះ វិធានការបិទខ្ទប់តាមតំបន់មិនសូវត្រូវទេ។ អាល្លឺម៉ង់ អ៊ីតាលី ឬអេស្ប៉ាញ សម្រេចចាត់វិធានការបិទខ្ទប់តំបន់ ដើម្បីផ្តុំកម្លាំងនិងការខិតខំប្រឹងប្រែងទប់ទល់វិបត្តិកូវីដ នៅកន្លែងដែលមានការរាតត្បាតខ្លាំង គឺទំនងជាមធ្យោបាយដ៏ល្អប្រសើរជាងសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅផង និងជាពិសេស វាគឺជាសារដាស់ប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់មិនជាប់បម្រាមបិទខ្ទប់ ថាប្រសិនបើអ្នកមានឥរិយាបថល្អ ចេះប្រុងប្រយ័ត្ន ចេះគោរពតាមសេចក្តីណែនាំរបស់អាជ្ញាធរក្នុងការពារខ្លួន ក្រុងនោះតំបន់នោះនឹងបន្តមានសេរីភាពក្នុងការរស់នៅដូចធម្មតា ឬជាងគេ។ ប៉ុន្តែនៅពេលណាដែលរោគរាតត្បាតផ្ទុះឆាបឆេះរោលរាលឡើងហើយ ការចម្លងនឹងកើនលឿនស្លេវខ្លាំង វិធានការបិទខ្ទប់ត្រឹមថ្នាក់តំបន់ លែងគ្រប់គ្រាន់ហើយ។
ក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ តើស្ថានភាពបែបណាដែលជំរុញឱ្យមានការចម្លងកូវីដ១៩ លឿនខ្លាំង?
Pr Arnaud Fontanet ៖ “ឥលូវនេះគេបានដឹងកាន់តែច្បាស់ថា មេរោគធ្វើការចម្លងខ្លាំងជាងគេ នៅក្នុងបរិស្ថាន- ទីបិទជិត និងការមិនគោរពតាមវិធានការពារខ្លួន ដូចជាមិនពាក់ម៉ាស ហើយយើងជាជនងាយរងគ្រោះ។ គេមានការជឿជាក់កាន់តែខ្លាំងឡើងៗថា មេរោគជំងឺកូវីដ១៩ អាចធ្វើការចម្លងតាមខ្យល់ ដោយវីរុសដែលវិលវល់តោងនៅក្នុងខ្យល់នៃបន្ទប់បិទជិត។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាក្រុមអ្នកជំនាញសូមណែនាំហើយណែនាំទៀត ឱ្យយើងឱស្សាហ៍បើកទ្វារបើកបង្អួច ដើម្បីបង្វិលប្តូរខ្យល់បរិយាកាសក្នុងផ្ទះ ក្នុងកន្លែងធ្វើការ ក្នុងទីបិទជិតទាំងឡាយ។ ហើយបើចង់មានការជួបជុំ ត្រូវជួបជុំគ្នានៅក្រៅផ្ទះ ទីវាល និងដោយគោរពដាច់ខាតតាមវិធានការពារខ្លួន ពាក់ម៉ាស រក្សាគម្លាត។ ការជួបជុំនៅទីក្រៅនេះក៏មានហានិភ័យចម្លងកូវីដ១៩ គ្រាន់តែទាប។”
តើ ការជួបជុំគ្នានៅខាងក្រៅ និងក្នុងទីបិទជិត មានហានិភ័យនៃចម្លងខុសគ្នាយ៉ាងណា ?
ទាបជាងកំរិតណា ? គ្រោះឆ្លងមេរោគកូវីដ១៩ មាននៅគ្រប់ទិសទី ទាំងអស់។ យ៉ាងណាមិញ ការដើរលំហែ ការជួបជុំស៊ីផឹក ពិកនិក នៅតាមទីវាល នៅមុខផ្ទះឬនៅក្រៅផ្ទះ ក៏អាចបង្កឱ្យមានការចម្លងមេរោគកូវីដ១៩ដែរ គ្រាន់តែថាការចម្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្ស នៅតាមទីវាល និងកន្លែងបើកចំហ មានបរិមាណទាបជាងនៅកន្លែងបិទជិត។ ជុំគ្នានៅខាងក្នុងផ្ទះ មានហានិភ័យឆ្លងខ្លាំងជាងការជួបជុំនៅក្រៅផ្ទះ។ នៅក្រៅផ្ទះ វីរុសមិនអាចតោងអណ្តែតក្នុងខ្យល់បរិយាកាសបានទេ តែវីរុសខ្ទាតចេញមកអាចទៅប៉ះចម្លងចូលមាត់ចូលច្រមុះមនុស្សម្នាក់ទៀតនៅក្បែរនោះ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាអ្នកជំនាញសុខភាពបារាំង ផ្នែករោគរាតត្បាត បានផ្តល់អនុសាសាន៍មិនឱ្យមានជុំគ្នាច្រើនលើសពី៦នាក់ សូម្បីតែនៅតាមទីវាលសាធារណៈ។
មកទល់ពេលនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានយល់និងដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា ការចម្លងរបស់វីរុស Sars-Cov-2 នៃជំងឺកូវីដ១៩ មានបីយ៉ាង ៖
- ការចម្លងតាមខ្យល់ដោយធាតុល្អិតឆ្មារៗខ្ទាតចេញតាមមាត់តាមច្រមុះនៅវ៉ល់អណ្តែតក្នុងបរិយាកាសនៃទីកន្លែងបិទជិត រយៈពេលជាច្រើនម៉ោង។
- ការចម្លងតាមទឹកមាត់ដែលមានផ្ទុកវីរុស និងដែលខ្ទាតចេញនៅពេលនិយាយឬក្អក ទៅប៉ះមនុស្សម្នាក់ទៀត ដែលមិនរក្សាគន្លាតសុវត្ថិភាពគ្រប់គ្រាន់។
- ការចម្លងដោយការប៉ះពាល់វត្ថុមានជាប់មេរោគ។
ប៉ុន្តែ នៅទីវាល ឬនៅផ្នែកខាងក្រៅ គេសង្កេតមានតែការចម្លងមួយប្រភេទប៉ុណ្ណោះ នោះគឺការចម្លងតាមទឹកមាត់ដែលខ្ទាតចេញនៅពេលនិយាយ ឬក្អក។ ការចម្លងតាមខ្យល់ មិនអាចកើតមានទេ ព្រោះ ធាតុល្អិតឬចំហាយទឹកមាត់មិនអាចនៅផ្តុំតោងគ្នាអណ្តែតក្នុងបរិយាកាសដែលមានខ្យល់រហូតបានឡើយ ហើយមេរោគក៏មិនអាចរស់បានយូរ នៅលើផ្ទៃនៃវត្ថុអ្វីមួយ ដែលនៅហាលវាល ហាលខ្យល់និងហាលថ្ងៃ បានឡើយ។ ដូច្នេះ ការចម្លងនៅតែអាចកើតមានប្រសិនបើមានការជួបជុំគ្នាស៊ីផឹក ព្រោះពេលនោះអ្នកផឹកស៊ី មិនពាក់ម៉ាស់ និងតែងភ្លេចខ្លួនរក្សាគម្លាតសុវត្ថិភាព។
ហានិភ័យសូន្យគ្មានទេ ! បើតាមការសិក្សាវិទ្យាសាស្ត្រ របស់ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវនៃសាកលវិទ្យាល័យកាលីហ្វ័រញ៉ា ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី ១៥ កុម្ភៈ ២០២១ ក្នុងទំព័រទស្សនាវដ្តីសុខភាព Journal of Infectious Diseaseបានបង្ហាញថាមានករណីឆ្លងកូវីដ១៩ ប្រមាណជិត ៥% ពាក់ព័ន្ធនឹងការជួបជុំគ្នាច្រើននៅទីវាល ដោយគ្មានពាក់ម៉ាស។ ចំណែកការសិក្សារបស់ចិន និង ជប៉ុន បានសន្និដ្ឋានថា ការចម្លងនៅក្នុងទីវាលទាបជាងការចម្លងកូវីដ១៩ នៅក្នុងទីបិទជិតដល់ទៅ ១៨ដង។
គណនាហានិភ័យនៃការចម្លងជំងឺកូវីដ១៩ ក្នុងទីបិទជិត
បើតាមអ្នកស្រាវជ្រាវអាមេរិកនៅវិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យារដ្ឋម៉ាសាហ្ស៊ូសេត Massachussetts Institute of Technology (MIT) រយៈពេលនៃការជួបជុំគ្នា ជាកត្តាដ៏សំខាន់មួយទៀត ដែលមិនត្រូវមើលរំលងឡើយ ប្រសិនបើគេចង់កំរិតហានិភ័យនៃការចម្លងកូវីដ១៩ នៅក្នុងទីកន្លែងបិទជិត។ នៅក្នុងការសិក្សាចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី ១៣មេសា ក្នុងទំព័រទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រ PNASអ្នកស្រាវជ្រាវបានផ្តល់ មគ្គុទេសក៏នៃការរស់នៅល្អ សម្រាប់កាត់បន្ថយគ្រោះចម្លងកូវីដ១៩។
ដើម្បីកំណត់រយៈពេលមានហានិភ័យនៃការចម្លងកូវីដ១៩បាន គេត្រូវគណនាតាមបែបគណិតវិទ្យា ដោយគុណគិតជាមួយនឹងទំហំនៃទីកន្លែងបិទជិត ចំនួនមនុស្ស មានពាក់ម៉ាស ឬអត់ពាក់ និងអត្រាខ្យល់ធម្មជាតិក្នុងបន្ទប់នោះ ព្រមទាំងសកម្មភាពរបស់មនុស្ស ថាកំពុងធ្វើអ្វី (និយាយគ្នា ច្រៀង ឬបរិភោគអាហារ)។ នៅក្នុងការវិភាគ គេសន្មត់ថាវីរុសកូវីដ១៩ឆ្លងតាមខ្យល់ តាមរយៈចំហាយទឹកមាត់ ឬធាតុល្អិតឆ្មារៗខ្ទាតចេញមកតាមច្រមុះ ឬតាមមាត់ តោងអណ្តែតក្នុងខ្យល់បរិយាកាសនៃទីបិទជិត ជាភ្នាក់ងារចម្លងមេរោគចម្បងគេ។ ចំណែកវីរុសកូវីដ១៩បំប្លែងខ្លួនថ្មី (វីរុសអង់គ្លេស) មានសមត្ថភាពចម្លង៦០%លើសមេរោគកូវីដ១៩ដើម។
ជាឧទាហរណ៍ នៅក្នុងថ្នាក់រៀនមួយ មានសិស្ស ២៥នាក់ អាយុក្រោម១៥ឆ្នាំ និយាយគ្នា តែពាក់ម៉ាស ថ្នាក់រៀននោះមានសុវត្ថិភាព រយៈពេល៣៨ម៉ោង ពីមេរោគកូវីដបំប្លែងខ្លួនអង់គ្លេស។
នៅក្នុងអាហារដ្ឋានមួយដែលមាន មនុស្សធំពេញវ័យ អាយុពី ១៥-៦៤ឆ្នាំ ចំនួន១០នាក់ អង្គុយទទួលទាន និយាយគ្នា ដោយគ្មានពាក់ម៉ាស ហាងនោះមានសុវត្ថិភាពតែពីរម៉ោងប៉ុណ្ណោះ។ បើភ្ញៀវក្នុងអាហារដ្ឋានឡើងដល់ ២៥នាក់ រយៈពេលសុវត្ថិភាពធ្លាក់មកត្រឹមតែ៥១នាទី និងត្រឹមតែ១៥នាទី បើមានភ្ញៀវដល់១០០នាក់។
នៅក្នុងទីអារាម ជាវិហារសាសនាដែលមានមនុស្សចាស់ចាប់ពីអាយុ៦៥ឆ្នាំ កំពុងសូត្រធម៌ ដោយគ្មានពាក់ម៉ាស់វិញ រយៈពេលមានសុវត្ថិភាពមិនឆ្លងកូវីដ១៩ មានតែ៧នាទី បើមានសូត្រ១០នាក់ ៤នាទីបើមានអ្នកសូត្រធម៌២៥នាក់ និងតែពីរនាទីប៉ុណ្ណោះ បើមានយាយតានៅសូត្រធម៌ដល់១០០នាក់។
indoor-covid-safety.herokuapp.comនេះជាវេបសាយ ដែលលោកអ្នកអាចចូលទៅសាកល្បងគណនាអំពីរយៈពេលសុវត្ថិភាព ពេលនៅកន្លែងបិទជិតណាមួយ ដូចជា នៅក្នុងថ្នាក់រៀន អាហារដ្ឋាន នៅក្នុងផ្សារ វិហារសាសនា ការិយាល័យធ្វើការ ឬនៅក្នុងយន្តហោះ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ